In 1943 vorderden de Duitsers de grote klok -de mannenklok- met een diameter van 85 cm en een gewicht van 428 kg en de kleine klok -de vrouwenklok- met een diameter van 74 cm en een gewicht van 290 kg voor hun oorlogsindustrie. De mannenklok werd na de oorlog aangetroffen in een opslagplaats in Hamburg. De vrouwenklok is nooit meer teruggevonden.
Ten behoeve van de restauratie van het uurwerk en de klokken in de toren gaf de gemeente Diever op 27 december 1955 de N.V. Nederlandse Klokkengieterij B. Eijsbouts te Asten niet alleen opdracht voor het gieten van een nieuwe vrouwenklok, maar ook voor het plaatsen van een moederklok, een motorgedreven wijzerwerk en slagwerk, vier roodkoperen cijferringen, vier stel wijzers, elektrische verlichting van de cijferringen, een schakelklok (quasimodo) met automatisch week- en zondagschakelprogramma voor twee klokken, een nieuwe hamer voor de uurslagklok, een nieuwe klepel voor de mannenklok, het draaien van de mannenklok, nieuwe luidassen, nieuwe luidwielen, nieuwe lagers en elektrisch aangedreven luidapparaten.
Van belang is te lezen wat klokkengieterij Eijsbouts in haar toelichting op de offerte van 3 december 1955 over de klokken van de toren van de gemeente Diever schreef:
Betreffende de bestaande luidklok en de nieuw te leveren luidklok het volgende.
Het was voor ons zéér interessant bij de opgravingen de oude klokvormen te kunnen zien van de eerste ter plaatse gegoten luidklok (in de Romaanse tijd, redactie), welke vermoedelijk bij de brand (in 1759, redactie) is gesmolten, gezien de mededeling hieromtrent op de nu aanwezige oude klok.
De stemming van de aanwezige klok stemt overeen met de diameter, dat wil zeggen een lage B of een hoge Ais, echter dichter bij de Ais komende. De hierbij in diameter bijkomende nieuwe klok zal een lage Cis of een hoge C moeten worden, derhalve min of meer tussen C en Cis gelegen. Het gewicht hiervan zal ongeveer 260 kg moeten zijn.
Nu de gelegenheid hiertoe aanwezig is, zouden wij u willen voorstellen de nieuwe klok te stemmen in aanwezigheid van de oude klok, die dan tevens een goede en wenselijke schoonmaakbeurt krijgt door zandstralen. Tegelijk kan dan de nieuwe luidas en klepel precies passend worden gemaakt en daarmede dan tevens het luidtempo goed passend met de nieuwe klok geregeld worden.
En zo gebeurde het. De grote klok werd vervoerd naar de fabriek in Asten om de hiervoor beschreven werkzaamheden te kunnen uitvoeren. De kleine luidklok kreeg een diameter van 77 cm en een gewicht van 260 kg. De klok kreeg een C/Cis toon.
De gemeente besloot op 2 juni 1956 dat op de in bestelling zijnde kleine luidklok het volgende opschrift moest worden geplaatst: In 1943 door ‘s vijands hand versmolten tot geweld, werd ik in 1956 opnieuw gevormd. Nu roep ik de levenden, wanneer zij God zoeken en begeleid de doden, opdat zij Hem vinden.
Voorts moest op de nieuwe kleine klok worden vermeld: Gegoten door Nederlandse Klokkengieterij B. Eijsbouts te Asten voor de gemeente Diever.
Bronnen:
– Correspondentie tussen de gemiente Deever en N.V. Klokkengieterij B. Eijsbouts te Asten uit de jaren 1955, 1956 en 1957.
– Het Mirakel, Klaas Kleine, Deever, maart 2000.
Afbeelding 1
De nieuwe klok, de vrouwenklok, is de kleinere klok aan de rechterkant (foto uit de verzameling van de gemiente Deever).