In De Ovend, het papieren blad van de Stichting Stellingwarver Schrieversronte, staat in nummer 2001-1 het artikel ‘De oorlog in de Stellingwarven – 22’ van de heer W.H. de Vies. De redactie heeft schriftelijke toestemming van het bestuur van deze stichting het artikel op te nemen in ut Deevers Archief. De redactie van ut Deevers Archief is het bestuur van de Stichting Stellingwarver Schrieversronte bijzonder erkentelijk voor deze toestemming.
In het artikel beschrijft de heer W.H. de Vries in ut Stellingwaarfs het gebeurde na het neerstorten van een Canadese bommenwerper op 22 november 1943 in de bossen bij de Olde Willem.
De redactie van ut Deevers Archief besteed waar mogelijk aandacht aan het gebeurde in de Tweede Wereldoorlog in de gemiente Deever Het genoemde artikel is een mooie aanvulling op de andere berichten in ut Deevers Archief over de neergestorte Canadeze bommenwerper, vooral omdat dit artikel in het Stellingwaarfs is geschreven.
De oorlog in de Stellingwarven – 22
Veur disse oflevering gaon we mar es een keer buten de Stellingwarven en de reden daortoe is, dat ik in de loop van november jongstleden opbeld wodde deur de veurzitter van de Historische Verieninge van Diever. Disse man vertelde mi’j dat d’r op 22 november in de bossen bi’j Diever een monement onthuld wodden zol deur de burgemeester van de gemiente Westerveld. Dit monement hadde betrekking op de bemanningsleden van een Kannedeze bommewarper die in november 1943 daor daelekommen was en waorbi’j alle zeuven bemanningsleden ommekommen weren. 1k wodde uutneudigd daor bi’j te wezen. 1k gong daor mit graegte op in, mar mit et weer troffen we et jammer genoeg niet, want et regende de hiele tied piepestaelen. Et groepien meensken dat et toch waogd hadde d’r deur te gaon, wodde toespreuken deur de veurzitter van de verieninge en doe deur de burgemeester, die drekt daorop et monement onthulde. Dit monement, bestaonde uut een grote baistien mit de naemen van de zeuven jonge manluden die daor de dood vunnen hadden, was schonken deur een peer bedrieven en et wark van een peer leden van de Historische Verieninge Diever. Jammer was, vun ik, dat et monement niet hielemaole op et juuste plak staot. Et hadde ongeveer een dikke kilemeter veerder de bossen in staon moeten, mar dan hadde et niet hielemaole an et begaonbere pad
staon.
22 november 1943
As we weerommegaon naor die daotum, now zesenvuuftig jaor leden, vienen we daor et volgende: op ‘e aovend van de 22e november 1943 gongen van verschillende vliegvelden in Ingelaand om percies te wezen 764 bommewarpers de locht in veur een anval op de Duutse heufdstad Berlien. D’r hong boven et kontinent een zwaore bewolking op ongeveer 3.000 meter, zodat de hiele vlocht boven de wolken vleugen wodde.
lene van de bommewarpers zol Berlien nooit haelen, mar zol zien aende vienen in de staotsbossen bi’j Diever. Et bedoelde vliegtuug was een viermotorige bommewarper van de Handley page-febriek van et type Halifax B II, no. LW 231, letters VR-F, van et 419e Kannedeze Moose-Squadron en opstegen van et vliegveld Middleton St. George. An boord weren zes Kannedezen en iene Ingelsman. Om een ure of zeuven henne in de aovend kreeg een Duutse naachtjaeger de Halifax in de omgeving van Diever te pakken en scheut mit een goed richt salvo et Kannedeze vliegtuug in de braand. Branende as een liere kwam et vliegtuug naor beneden en kwam daele zo om-en-de-bi’j aanderhalve kilemeter oostelik van de Bosweg tussen Diever en Waoteren in de staotsbossen (bosvakken 9 en 11, vlak aachter de tegenwoordige speulweide). Deur de ontploffing weren ok stokken van et vliegtuug daelekommen in et bosvak 61 onder Oolde Willem.
Repot
Et heufd van de lochtbescharmingsdienst uut Diever stelde een onderzuuk in en maekte et volgende repot op (de ondertekening is onleesber): Op maendag 22 november 1943 om-en-de-bi’j 20.00 ure henne, kreeg ik een tillefoontien van de kok-beheerder van et warkkamp B in Diever, dat in de richting van De Smilde op grondgebied van staotsbosbeheer in degemiente Diever een vliegtuug daelekornmen was en in de braand ston. Tegere mit de burgemeester van disse gemiente en de gemientedokter heb ik mi’j mit een auto naor et opgeven plak rieden laoten. Wi’j troffen an de linkerkaante van et fietspad, dat van de zonuumde ringdennen naor De Smilde lopt, om-en-de-bi’j twie kilemeter vanof de scheiding tussen De Smilde en Diever, een branend vliegtuug an. Neffens een ooggetuge weren de bommen die et vliegtuug bi’j him hadde ontploft. Deur disse ontploffing weren brokstokken van de mesiene her en der votvleugen. In de stat van et vliegtuug zag ik een liek liggen en in de rompe nog iene. Et is niet warschienlik dat d’r mannen uut et vliegtuug sprongen binnen, omdat ze daor volgens een getuge gien tied veur had hebben. Op de rompe van et vliegtuug stonnen de letters F en VR. (VR weren de Squadronletters van et 419e Squadron en de F was de radioletter en et was de ofkotting van de naeme Freddy, W.H. de V.) Veerder vunnen wi’j de registertekens LW23 1 en veerder weren anbrocht een peer cirkels in de kleuren oranje, wit, geel en blauw. (Dat nommer bestaonde uut twie letters en drie ciefers was et perduktienommer van de febriek en de kleurde cirkels weren de nationaliteitstekens van de Ingels/Kannedeze lochtmacht, W.H. de V.)
1k hebbe bi’j et vliegtuug een bewaeker aachterlaoten, die volgens toezeggings van de heufdwaachtmeester Dolfing uut Dwingel deur de pelisie oflost wodden zol. In de loop van de naacht van 22 op 23 november 1943 is de bewaeking deur Duutse soldaoten overneurnen.
Naoderhaand is bleken dat et toestel van et type Halifax was en een bemanning van 8 man hadde, die allemaole de dood vunnen hadden. (Acht man was niet waor, mar dat kwam pas nao de oorlog uut, W.H. de V.) Et vliegtuug is waorschienlik in de locht al uut mekeer klapt, want in de wiede omtrek laggen stokken en brokken verspreid. Twie moters mit de propellers weren 500 a 1.000 meter veerderop daelekornmen. Aldus tekend in Diever. enz.
Identifikaosie
Twie jonge mannen uut de Halifax konnen hi’j et oproemen van de wrakstokken identificeerd wodden en dat weren de beide air gunners (schutters): Sergeant George Alexander May uut Ontario. Kannede en Warrant Officer Joseph Lesage ok uut Kannede. mar et adres is niet bekend. Dc aandere vuuf bemanningsleden weren zo verminkt en verbraand dat identifikaosie niet lokte. Ze bin doedestieds naost de beide aanderen as onbekende soldaoten in Diever begreyen. Dc verminkings weren zo slim, dat ze zels dochten dat d’r niet vufe, mar zesse niet te herkennen overschotten burgen weren. De resten bin dan doe ok as acht personen begreven in acht kisten. Ze bin destieds ok in acht kisten opbaord in de karke van Diever.
Ingelse identifikaosie
Doe de Ingelse identifikaosiedienst nao de oorlog dan ok veur identifikaosie op et karkhof van Diever kwam, bleken daor acht greven to wezen. waor mar twieje van een naeme hadden. Disse meensken weren d’r al gauw aachter dat hier een vergissing begaon was en ien graf wodde ruumd en bi’jvoegd. De vuuf greven zonder naeme konnen now ok identificeerd wodden omdat disse dienst naost de listen mit naemen ok alle dienstgegevens over disse jonge kerels hadde en nog het.
Alle medische gegevens over disse militairen bin veurhanen, o.e. et gebit enz. De vuuf onbekenden die toegelieke mit May en Lesage begreven weren en mit heur onderweg weren naor Berlien mar bi’j Diever heur aende vunnen hadden weren: de piloot Pilot Officer William Langenbeck Hunter uut Vancouver, Kannede. de radiotillegrafist Sergeant George Alexander Howitson ok uut Vancouver, Kannede, de boordwarktuugkundige Sergeant Wilbert Blake Jones uut Crayford, Ingelaand, de bommerichter Flight Sergeant Malcolm Archie McKellar uut Esquimalt, Kannede en de navigator Flying Officer Richard John Newman uut Toronto, Kannede. As we now op et karkhof van Diever kommen vienen we gien acht greven meer mar zeuven en dan zien we ok dat de ooldste 21 was en de jongste 18 jaor. En dat allemaole om een gekke schilder uut et oosten d’r onder te kriegen.
Aantekeningen van de redactie van ut Deevers Archief.
De heer W.F. de Vries is ook de schrijver van het boek De regio tijdens de Tweede Wereldoorlog. Zie de tekst over de neergestorte Halifax en zijn bemanning op de bladzijden 43 en 44 van het genoemde boek. De redactie is nog niet bekend met de voornamen van de heer W.F. de Vries.
De Nederlandse versie van het ‘repot’ van het hoofd van de luchtbeschermingsdienst in de gemiente Deever is te lezen in het bericht Halifax B11 LW 231 VR-F völ nièr in de Olde Willem.
De redactie zal te gelegener tijd een Deeverse vertaling van het bericht opnemen in ut Deevers Archief. Ut Deevers is een zusterdialect van ut Stellingwaarfs, dat an de aandere kaante van de Deeverse bos wordt gesproken.
Afbeelding 1 – De Ovend – 2000/1 – Bladzijde 16 Afbeelding 2 – De Ovend – 2000/1 – Bladzijde 17
Afbeelding 3 – De Ovend – 2000/1 – Bladzijde 18 Afbeelding 2 – De Ovend – 2000/1 – Bladzijde 19
Afbeelding 4 – © Ut Deevers Archief – 29 november 2024 – Alle rechten voorbehouden.
In de Baargakkers an de Grönnegerweg bee Deever zijn begraven de zeven bemanningsleden van een geallieerde bommenwerper, te weten zes Canadezen en een Engelsman, die zijn gesneuveld op 22 november 1943, toen hun Halifax bommenwerper werd neergeschoten in de Olde Willem.
