Category Archives: Werkkampen Diever A en B

Ut pompstation bee ut riekswaarkkaamp Deever A

Posted on 29 oktober 2024

Op 16 november 2011 verscheen in de Olde Möppeler (Möppeler Kraante, Meppeler Courant) het bericht ‘Westenveld gaat voor de hoofdprijs’. Zie afbeelding 3.
Op 17 november 2011 won de gemeente Westenveld inderdaad de uiterst begeerde en zeer prestigieuze prijs voor ‘de beste erfgoedgemeente van Nederland’, zeg maar een bescheiden soort van Nederlands Nobelprijsje voor de gemeente die het beste reclame weet te maken voor zijn culturele erfgoed en aan erfgoed gerelateerde activiteiten weet te organiseren en door het bevorderen van erfgoedtoerisme goed geld probeert te verdienen aan erfgoed.
Het bij de prijs behorende geldbedrag van € 25.000 is gestopt in de financiering van het eind november 2013 verschenen boek Cultuurhistorische rijkdom gemeente Westenveld – Het erfgoed van Zuidwest-Drente.
Zie ook het bericht Boek Cultuurhistorische rijkdom van de gemeente Westerveld gepresenteerd.
De redactie van ut Deevers Archief heeft pas onlangs echt de tijd genomen voor het lezen van de tekst van en het bekijken van de afbeeldingen in het hiervoor genoemde boek.
Aanbeland op bladzijde 101 van het onvolprezen boek, zie afbeelding 1, viel het oog van de redactie op die bladzijde op afbeelding 2 met als bijschrift ‘Benzinestation Dieverbrug’. Dat bijschrift klopt, het is zonder meer een prachtige foto, maar de foto past niet bij de tekst.
Want hier had top-auteur en erfgoed-genie Bernard Stikfort een foto van het pompstation bij rijkswerkkamp Diever A an de Woaterseweg in de Olde Willem moeten tonen. Dat is toch wel een blundertje van erfgoed-expert Bernard Stikfort. En in de tekst van top-auteur Bernard Stikfort op bladzijde 101 herkent de redactie van ut Deevers Archief nogal wat door hemzelf bedachte tekst. Een kwalijk gevalletje van klakkeloos kopiëren ? Een kwalijk gevalletje van plagiaat ?
De redactie stelt voor afbeelding 2 in een corrigendum/addendum/erratum van het boek ‘Cultuurhistorische rijkdom gemeente Westenveld – Het erfgoed van Zuidwest-Drente’ op te nemen.

Afbeelding 1 – Bladzijde 101 uit het boek ‘Cultuurhistorische rijkdom gemeente Westenveld – Het erfgoed van Zuidwest-Drente.
Afbeelding 2 – (© Coen Broekema, februari 2000, alle rechten voorbehouden)
Het pomphuisje bij rijkswerkkamp Diever A an de Woaterseweg in de Olde Willem werd in de vijftiger jaren van de vorige eeuw bewoond door Albert Stoker en Stina Haveman en hun kinderen Roelie, Lina en Jan. Dit huisje bevindt zich nu op het terrein van recreatiecentrum ‘Hoeve aan den Weg’.
Afbeelding 3 – Bericht in de Olde Möppeler (Möppeler Kraante, Meppeler Courant) van 16 november 2011.

Posted in Cultuurhistorie, Werkkampen Diever A en B | Leave a comment

Ut Student’npad is veur un diel ut Jeud’npad

Posted on 4 september 2024

In het Nieuwsblad van het Noorden verscheen op 14 juli 1934 het volgende artikel over het studentenwerkkamp in Diever, lees het studentenwerkkamp, waarvan de studenten waren gehuisvest in de boerderij De Uilenhorst in de Olde Willem.
Het studentenwerkkamp in de boerderij De Uilenhorst in de Olde Willem moet vooral niet worden verward met de christelijke studentenkampen bee ut Mastenveldje an de Woaterseweg in de Deeverse bos.

Studenten werken met hun handen. Het studentenwerkkamp Diever.
We reden door de prachtige bosschen bij Diever op weg naar het Studentenwerkkamp dat daar deze week is geopend.
Je rijdt maar recht door en dan zie je ze vanzelf, was het kort en bondige antwoord van een bewoner van het mooie Drentsche dorp op onze informatie. En dus reden we recht door, genietend van den mooien dag in dit aan natuurschoon zoo rijke deel van het Olde Landschap. Aan beide kanten van den straatweg strekken de bosschen zich uit …. vol beloften voor den wandelaar, den stillen genieter van een rustigen vacantie-dag. Daar zijn ze.
De vacantie-stemming is voorbij. De auto staat stil en we stappen uit op een punt, waar een dertig jonge menschen met schoppen en kruiwagens, bijlen en touwen manoeuvreeren. Ze werken in het zweet huns aanschijns. Ze hebben het niet gemakkelijk, want de overgang van het normale studentenleven naar de werkzaamheden, verbonden aan den aanleg van een fietspad dwars door de bosschen, is groot. Maar ze hebben het naar hun genoegen. De enkele dagen buiten hebben reeds een bronskleur aangebracht op de jonge koppen en de tengere maar meerendeels taaie bovenlijven.
Na de kennismaking met den heer C.G.L.J. Kusters, den kampsecretaris, hadden we de gelegenheid de werkzaamheden van deze vroolijke groep meer van nabij te bekijken.
Dit is nu het derde studentenkamp in ons land. In 1931 werd bij Havelte een rijwielpad gemaakt, dat zich in een druk gebruik mag verheugen. In 1932 waren de studiosi aan den arbeid te vinden op het terrein der Volkshoogeschool te Bakkeveen, waar ook geregeld de kampen voor jeugdige werkloozen worden gehouden. Verleden jaar had men reeds het oog laten vallen op het object, dat nu onder handen is genomen, maar de tijd was toen al te ver gevorderd om nog met kans van slagen een kamp te organiseeren. Deze tegenvaller had evenwel ten gevolge, dat men de voorbereidingen voor dit jaar met te meer zorg kon treffen.
Er wordt nu door de bosschen van Staatsboschbeheer een rijwielpad en brandsingels aangelegd, waarvan de eerste een nieuwe verbinding naar de Smildervaart (in aansluiting op een bestaanden en nog te verbeteren weg) zal geven. Gemakkelijk is het werk niet: er moeten boomen worden gekapt, oneffenheden in het terrein gedeeltelijk worden weggewerkt en dit alles in 9 weken met gemiddeld een kleine 40 enthousiaste, maar ongeoefende krachten.
De algemeene organisatie en oorsprong der studentenwerkkampen (oorspronkelijk in Zwitserland begonnen) kunnen we wel als bekend veronderstellen, zoodat wij ons bepalen tot enkele bijzonderheden over het nu georganiseerde kamp.
Gedurende negen weken zullen er drie groepen van studenten en aanstaande studenten bijeenkomen. Zij vinden een onderkomen in de ruime stal van de boerderij De Uilenhorst, waar zij – zooals wij onder leiding van mr. A.Th.E. Kastein konden constateeren – eenvoudig maar goed zijn gehuisvest. Hier wordt voor het huishouden gezorgd door een achttal dames, van wie mej. J.T. Hylkema het opperbewind voert. Een primitieve buitenkeuken is doelmatig ingericht en de voeding is een steeds weer werk brengende bezigheid, getuige de groeiende behoefte aan stevige maaltijden.

Aantekeningen van de redactie van ut Deevers Archief
De kampen werden gehouden van 8 juli/28 juli, van 29 juli/18 augustus en van 19 augustus/8 september 1934.
Het project werd tijdens de grote vooroorlogse crisis uitgevoerd. De kampleiding benadrukte echter dat het werk geenszins moest worden opgevat als concurrentie met ‘de werkeloozen’.
De besturen van de rechtse universitaire studentenverenigingen uit diverse steden van het land concurreerden niet alleen met ‘de werkeloozen’, maar ook met de kleine aannemers, kleine ondernemers, die dit soort zandwegen in concurrentie en in opdracht van Staatbosbeheer en met inzet van plaatselijke werklozen, ook hadden kunnen aanleggen.
Nu stuurde het rechtse ons-kent-ons netwerk een gemotoriseerde journalist van het Nieuwsblad van het Noorden op ‘het object’ af voor het schrijven van een snorkend propagandaverhaal, want wat was het toch o zo bijzonder dat studenten met hun handen werkten. Staatsboschbeheer gaf bovendien als dank voor hun inzet het fietspad de naam Studentenpad.
De studenten hebben echter niet de gehele zandweg met fietspad van de Bosweg tot aan de Pastoorszandweg aangelegd, het laatste en op bijgevoegde kaart zichtbare deel van het fietspad is in 1941 door de joden uit de rijkswerkkampen Diever A en Diever B aangelegd. De naam van dat deel van het pad moet daarom uit respect voor de joden in de rijkswerkkampen Diever A en Diever B met turbospoed en in turbodraf worden gewijzigd in Jeud’npad.

Afbeelding 1

Afbeelding 1 – Artikel in het Nieuwsblad van het Noorden van 14 juli 1934.

Posted in de Olde Willem, de Uilenhorst, Student'nwaarkkaamp, Werkkampen Diever A en B | Leave a comment

De Woaterseweg in de snee in jannewoari 1942

Posted on 28 mei 2024

De maker van bijgaand afgebeelde zwart-wit foto is Luite (Lu) Wolter Broer. Hij is geboren op 2 november 1918. Hij is overleden op 16 februari 2006. Hij is begraven op de kaarkhof an de Grönnegerweg bee Deever.
Hij maakte deze mooie foto van een vredig ogende Bosweg in januari van de extreem koude winter van 1941-1942 (december, januari, februari). Het K.N.M.I. registreerde in die periode in De Bilt een gemiddelde temperatuur van -1,5 °C.
In december 1941 besloot de Duitse bezetter joodse Amsterdammers te deporteren naar de Drentse werkkampen, waaronder de rijkswerkkampen Diever A en Diever B in de Olde Willem. Op 10 januari 1942 kwamen de eerste joodse mannen aan in de twee werkkampen in de Olde Willem, waar de temperatuur soms -20 °C was. In de slaapbarakken zat een dikke laag ijs tegen het plafond. Soms sneeuwstormde het, waarna de joodse kamparbeiders de toegangswegen tot de werkkampen an de Woaterseweg van Diever naar Zorgvlied weer sneeuwvrij moesten maken.
De kampen Diever A en Diever B waren satellietkampen geworden van het grote doorgangskamp Westerbork. Steeds moesten groepjes joodse mannen in het holst van de nacht van de Olde Willem naar Westerbork lopen, waarna andere joodse mannen uit alle delen van Nederland gedwongen werden naar de Olde Willem te gaan. In de nacht van 1 op 2 oktober 1942 vertrokken voor het laatst, maar nu alle in de twee werkkampen aanwezige joodse mannen naar Westerbork.

Afbeelding 1
Luite (Lu) Wolter Broer maakte de foto ongeveer bij het huis van Roelof Vos (bode Vossie) kijkend in de richting van de Deeverse bos. In de achtergrond is het oude tolhuis te zien.

Posted in Tweede Wereldoorlog, Werkkampen Diever A en B, Winter | Leave a comment

Gien eet´n en gien siegerett´n an de Jeud´n gee´m

Posted on 17 mei 2024

Het Ministerie van Sociale Zaken huisvestte in het rijkswerkkamp Diever A en het rijkswerkkamp Diever B in de dertiger jaren van de vorige eeuw werklozen die onder meer heidevelden moesten omspitten. De werkkampen stonden bij Hoeve aan den Weg in de Olde Willem. Beiden boden plaats aan zesennegentig personen.

In december 1941 besloot de Duitse bezetter Joodse Amsterdammers naar de Drentse werkkampen in Diever, Geesbrug, Gijsselte, Kremboong, Mantinge, Orvelte, Stuifzand en Vledder te sturen. Het eerste resultaat was dat 905 mannen op zaterdag 10 januari 1942 naar Drente vertrokken, waarna ook Joodse mannen uit andere delen van het land gedwongen werden te gaan. Een deel van de Joodse Amsterdammers werd ondergebracht in rijkswerkkamp Diever A.

In de nacht van zwarte vrijdag 2 oktober 1942 op zaterdag 3 oktober 1942, op Grote Verzoendag, werden de rijkswerkkampen Diever A en Diever B door de Duitse bezetter ontruimd. De Joodse kamparbeiders moesten die nacht naar doorgangskamp Westerbork lopen. Een plaatselijke vrachtrijder moest de spullen van de Joodsche kamparbeiderVandaar werden ze gedeporteerd naar de Duitse vernietigingskampen. De

Op dinsdag 29 september 1942 dateerde de Rijksdienst voor de Werkverruiming de volgende brief voor onder meer de heer Burgemeester der gemeente Diever betreffende de ‘hulpverleening aan Joodsche kamparbeiders’.

Ten aanzien van de in verschillende onzer werkkampen gehuisveste Joodse arbeiders is onder meer door de Duitsche autoriteiten bepaald, dat het ten strengste verboden is aan deze personen extra levensmiddelen en genotmiddelen te doen toekomen. Het blijkt echter steeds weer, dat door particulieren met het bovenstaande verbod geen rekening wordt gehouden en dat langs allerlei wegen toch extra levens- en genotmiddelen aan de Joodsche kamparbeiders wordt gezonden. De gevers c.q. verkoopers stellen zich hierdoor aan ernstige gevolgen bloot.
Wij achten het van belang, hierop met nadruk te wijzen en stellen U daarom voor, nogmaals aan een en ander de noodige bekendheid te geven door middel van plaatsing van ingesloten bekendmaking in de Uwer gemeente verschijnende bladen en/of periodieken.

Aantekeningen van de redactie van ut Deevers Archief
De vermelde brief van de Rijksdienst voor de Werkverruiming is te vinden in dossier 94-84, nummer 26 van het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies in Amsterdam.
Op dinsdag 29 september 1942 was Jan Cornelis Meiboom (die in de Deeverse volksmond altijd ome Kees werd genoemd) de burgemeester van de gemiente Deever.
In de gemiente Deever betrof het de Joodsche arbeiders in de rijkswerkkampen Diever A en Diever B bij Hoeve aan den Weg in de Olde Willem.
De redactie weet uit diverse bronnen dat Joodsche mannen in de werkkampen Diever A en Diever B op verschillende manieren spullen kregen toegespeeld.
Het cynische is dat de brief van dinsdag 29 september 1942 wellicht pas op donderdag 1 oktober 1942 of vrijdag 2 oktober 1942 het bureau van burgemeester Jan Cornelis Meiboom (die in de Deeverse volksmond altijd ome Kees werd genoemd) zal hebben bereikt. Hij zou de bekendmaking dan pas op zijn vroegst op maandag 5 oktober 1942 of later in de plaatselijke bladen, zoals de Olde Möppeler (Möppeler Kraante, Meppeler Krant) of ut Deeverse Blattie (?) kunnen publiceren.
Maar dat zal burgemeester Jan Cornelis Meiboom (die in de Deeverse volksmond altijd ome Kees werd genoemd) niet meer hebben gedaan, want de Duitse bezetter ontruimde de rijkswerkkampen Diever A en Diever B in de nacht van vrijdag 2 oktober 1942 op zaterdag 3 oktober 1942. 

Posted in Tweede Wereldoorlog, Werkkampen Diever A en B | Leave a comment

In de oorlog un ballegie trapp’m op ut Mastenveltie

Posted on 7 mei 2024

Op 24 juli 1940 verscheen het volgende bericht in het Nieuwsblad van Friesland over een voetbalwedstrijd op het Mastenveldje aan de Bosweg

Voetbal. Wedstrijd te Diever.
Diever. Op het Mastenveldje werd een voetbalmatch gespeeld tusschen jongens uit ons dorp en de in de werkkampen A en B te Dieverveld gehuisveste stadswerkloozen, welke door de stedelingen met 6-1 werd gewonnen.

Aantekeningen van de redactie van ut Deevers Archief
Blijkbaar zijn de Rijkswerkkampen Diever A en Diever B in de Olde Willem ook na het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog nog een tijd in gebruik gebleven voor het huisvesten van werklozen uit de grote steden in het Westen van Nederland.
In het begin van 1941 werden de twee werkkampen als isoleerkamp en doorgangskamp voor joodse Nederlanders in gebruik genomen.
Op het weiland met de naam Mastenveldje (bestond deze veldnaam al in 1832 ?) naast het veentje met de naam Mastenveldje werd in die tijd en daarvoor ook al gevoetbald.

Posted in Ansigtkoate, de Olde Willem, Tweede Wereldoorlog, Voetbal, Werkkampen Diever A en B | Leave a comment

Ie hept an ien stuk deur honger

Posted on 8 maart 2024

In het Nieuwsblad van het Noorden verscheen op dinsdag 8 mei 2001 het volgende bericht over de joden in de rijkswerkkampen Diever A en Diever B an de Woaterseweg bee Hoeve aan den Weg in 1942 in de Tweede Wereldoorlog.

Werkkampen als voorportaal van de dood
Kamp Westerbork heeft in de annalen een even treurige als bekende klank gekregen. Van hieruit werden talloze joden gedeporteerd naar de vernietigingskampen. Op 15 juli 1942 vertrok de eerste trein. Aan boord 1137 slachtoffers, bestemming Birkenau. Minder bekend is wellicht dat daarvóór ook al vele joden in Drenthe waren. In 1941 besloten den Duitsers joden uit Amsterdam naar zogeheten rijkswerkkampen in Diever, Geesbrug, Gijsselte, Kremboong (bij Hoogeveen), Mantinge, Orvelte, Stuifzand en Vledder te sturen. Aan dit deel van de joodse geschiedenis is vrijwel het gehele jongste nummer van Opraekelen, het orgaan van de Historische Vereniging Gemeente Diever, gewijd. Er is een schat aan informatie bijeen gebracht in dit nummer.

Wij concentreren ons voor dit verhaal op de persoon van Philip Wertheim. Van hem is een aantal brieven uit de periode van mei tot juli 1942 bewaard gebleven, dat nu is opgenomen in het historisch tijdschrift. Daaruit blijkt hoe hij en zijn mede-kampbewoners zich al snel grote zorgen maken voor de toekomst. Philip stuurde de brieven naar zijn in Amsterdam achtergebleven familie. Ze zijn nu in het bezit van zijn neef Nathan Wertheim, die destijds 14 jaar was.

Philip Wertheim was 34 toen hij omstreeks 1 mei 1942 naar het werkkamp Diever moest vertrekken. Van zijn vak was hij vertegenwoordiger bij een Amsterdamse firma in textiel. Direct na aankomst in Diever zette hij zich aan het schrijven van brieven, onder anderen aan zijn vrouw Ina, maar ook aan zijn broer Willem, diens vrouw Ali en hun kinderen. Uit de eerste brief blijkt dat het werk op de heide zwaar is. De werkdagen zijn lang: van 7.00 uur tot 17.30 uur. Het eten is op zich wel goed, maar de portie zijn klein. “Je hebt voortdurend honger.” Wertheim vindt dat hij wel op een gezellige kamer terecht is gekomen: dat is tenminste een lichtpunt. Spoedig daarna beraamt hij een list om terug naar Amsterdam te kunnen. Hij grijpt zijn slechte gebit aan om vreselijke maag- en hoofdpijn voor te wenden. Zijn broer moet bij hun huisarts in Amsterdam een attest proberen te bemachtigen, waarin dit ongemak bevestigd wordt. Philip hoopt dat hij op grond van zo ’n document terug naar huis mag. In latere brieven komt hij er steeds op terug. Het was, zoals later zou blijken, vergeefse hoop… Ondertussen worden de mannen in Drenthe zoveel mogelijk gesteund door de familie in Amsterdam, die zaken zoals voedsel en boeken naar de werkkampen stuurt.

Wertheim blijft in zekere zin de moed erin houden, maar in juli verandert de toonzetting van zijn brieven dramatisch. In de kampen is bekend geworden dat de Nederlandse joden worden afgevoerd naar Duitsland. Ook in het werkkamp waarin Wertheim zit, hebben velen hun aanstaande vertrek aangekondigd gekregen. Wertheim zelf heeft goede hoop dat hij ‘er buiten kan blijven’. In de paar brieven die nog volgen wordt de stemming echter voelbaar wanhopiger. Philip Wertheim begint te beseffen dat ook hij naar Duitsland moet. Wat hem daar te wachten staat weet hij nog niet, getuige zijn opmerking blij te zijn dat zijn vrouw Ina – die nog in Amsterdam is – met hem mee zal gaan. De brief waarin dit staat, dateert van 14 juli 1942. Tien dagen later maakt Philip Wertheim deel uit van een groep joden die in de nacht te voet moeten vertrekken naar het inmiddels ingerichte kamp Westerbork. Daar zal hij inderdaad zijn Ina terug zien. Op 26 oktober van hetzelfde jaar gaan Philip en Ina op transport naar Polen. Ina werd drie dagen later al vergast in Auschwitz. Philip ondergaat 1 december 1942 hetzelfde lot, ook in Auschwitz. Zo blijkt uit de geschiedschrijving in Opraekelen dat de rijkswerkkampen van Drenthe voor vele Nederlandse joden het voorportaal waren voor de dood.

Aantekeningen van de redactie van ut Deevers Archief
Met het in het artikel genoemde blad Opraekelen wordt Opraekelen 01/1 (maart 2001) bedoeld. Opraekelen is het nog steeds uitgegeven papieren blad van de Historische Vereniging Vroegere Gemeente Diever.
De in het bericht opgenomen afbeelding van de barak, waarin de kantine was gevestigd, is te zien op een vierluiks-ansichtkaart van rijkswerkkamp Diever A.

Posted in Tweede Wereldoorlog, Werkkampen Diever A en B | Leave a comment

See hept wat van ut fundement van Deever B evönn’n

Posted on 26 juli 2022

De redactie van ut Deevers Archief vindt bij het digitaliseren van zijn papieren archief (papier scannen en vervolgens selectief in de oud-papier-bak gooien) bestaande uit vooral veel dozen en veel mappen en veel ordners met veel foto’s, kranten- en tijdschriftenknipsels, reclamemateriaal, folders, en zo voort, en zo voort, en zo voort, uut de gemiente Deever zo nu en dan een document waarvan de redactie het de moeite waard dit te tonen aan de zeer gewaardeerde bezoekers van ut Deevers Archief.
De redactie vond in ut Deevers Blattie van 1 maart 2000 op bladzijde 12 bijgaand afgebeelde advertentie (afbeelding 1). Na enig zoekwerk in de mappen met knipsels uit de Olde Möppeler (Möppeler Kraante) vond de redactie in de Olde Möppeler (Möppeler Kraante) van 25 februari 2000 een bericht (afbeelding 2) met precies dezelfde tekst, maar gelukkig wel met een foto.

Fundamenten blootgelegd van oud rijkswerkkamp
Oude Willem – Bij werkzaamheden aan het fietspad Diever naar Zorgvlied is een fundament blootgelegd van het rijkswerkkamp B in Oude Willem. Het ministerie van sociale zaken huisvestte in de kampen Diever A en Diever B in de dertiger jaren werklozen, die onder meer heide moesten omspitten.
De kampen stonden bij ‘Hoeve aan den Weg’ Beiden boden plaats aan 96 personen. In december 1941 besloot de Duitse bezetter joodse Amsterdammers naar de Drentse werkkampen in Diever te sturen. Op zaterdag 10 januari 1942 kwamen de eerste joden in Diever aan. Daarna kwamen ook mannen uit andere delen van het land. In de nacht van zwarte vrijdag 2 oktober 1942 werden de kampen A en B door de Duitse bezetter ontruimd. De joodse bewoners kwamen terecht in het kamp Westerbork. Vandaar werden ze gedeporteerd naar Duitse concentratiekampen.
Voor de Historische Vereniging Diever is het blootleggen van het fundament een mooie gelegenheid om het stukje geschiedenis van de werkkampen ter plaatse vast te leggen.

Aantekeningen van de redactie van ut Deevers Archief
Op 2 oktober 2002 – 60 jaar na die fatale 2 oktober 1942 – vond naast het fietspad, niet ver van de plaats van het gevonden stukje betonnen fundament van rijkswerkkamp Diever B an de Woaterseweg in de Olde Willem de onthulling plaats van een teken van herinnering aan de periode dat de Duitse bezetter de twee werkkampen heeft gebruikt als voorportaal van de Duitse vernietigingskampen.
De redactie van ut Deevers Archief heeft in verschillende berichten aandacht besteed aan de geschiedenis van de rijkswerkkampen Diever A en Diever B.
De Rijksgebouwendienst bracht eind 1946 de rijkswerkkampen Diever A en Diever B over naar de Bosweg in Montfort in Limburg. Daar zijn ze in de loop der jaren gebruikt als werkkamp in het kader van de wederopbouw van de Roerstreek, als douaneschool en na 1951 als huisvesting voor Ambonezen. In 1966 zijn de kampen gesloopt.
Na het uit elkaar halen van de houten werkkampen in de Olde Willem zijn de betonnen fundamenten van deze werkkampen niet verwijderd. Eén barak van rijkswerkkamp Diever B stond tamelijk dicht langs de Woaterseweg, vandaar dat in 2000 bij de aanleg van het betonnen fietspad langs de Woaterseweg het betonnen fundament van deze barak is gevonden.

Afbeelding 1

Afbeelding 2

Posted in de Olde Willem, Werkkampen Diever A en B | Leave a comment

Joden in de rijkswerkkampen Diever A en Diever B

Posted on 2 mei 2022

De redactie van het Deevers Archief toont alle door hem gevonden gegevens van de rijkswerkkampen Diever A en Diever B, toen deze kampen in de Tweede Wereldoorlog door de Duitse bezetter werden gebruikt als werk-, isoleer- en doorvoerkamp van Joodse mannen.
In de beeldbank van de Tweede Wereldoorlog is een foto uit de collectie van het Joods Historisch Museum aanwezig van een groep Joodse mannen in een van de twee werkkampen. De foto is genomen op 29-08-1942.
Een van de mannen op de foto is de diamantslijper Salomon Blez uit Amsterdam. Hij vertok op 24 juli 1942 naar Diever. Enige gegevens van hem zijn te vinden via het internet in de webstee Joodsmonument.nl, het digitale monument van de Joodse gemeenschap in Nederland.

Posted in de Olde Willem, Tweede Wereldoorlog, Werkkampen Diever A en B | Leave a comment

Ut oorlogsmonement bee Hoeve aan den Weg

Posted on 1 april 2022

In de nacht van 2 oktober op 3 oktober 1942 werden de Rijkswerkkampen Diever A en Diever B an de Woaterseweg in de Olde Willem ontruimd en moesten de dan aanwezige Joodse bewoners van de twee kampen naar het doorgangskamp Westerbork lopen. Vandaar werden ze op transport gezet naar de Duitse concentratiekampen. Slechts een enkeling overleefde deze vernietigingskampen. Op 2 oktober 2002 vond ter plaatse van de twee voormalige kampen an de Woaterseweg in de Olde Willem de onthulling plaats van een teken van herinnering aan de periode dat de Duitse bezetter de twee werkkampen heeft gebruikt als voorportaal van de Duitse vernietigingskampen.

In de glazen plaat van het gedenkteken bij Camping Hoeve aan den Weg an de Woaterseweg in de Olde Willem is het volgende gedicht gegraveerd:
Geef mij de moed om onrecht te onderkennen
Ook waar ’t door eeuwen van gebruik gewilligd wordt
De vaste wil aan onrecht nooit te wennen
Ook waar de macht, het weg te nemen, schort
De vroeg gestorven Jacqueline van de Waals (geboren 26 juni 1868, overladen 29 april 1922) is de schrijfster van dit gedicht. Ze gaf het de titel ‘Moed’. Het gedicht is opgenomen in haar bundel ‘Laatste verzen’ uit 1922.
Onder het gedicht staat de volgende korte verklarende tekst.
Van begin 1942 -tijdens de Tweede Wereldoorlog- werden Joodse landgenoten in werkkampen ondergebracht om dwangarbeid te verrichten. Op 2 oktober van datzelfde jaar werden zij allen naar Kamp Westerbork en van daar naar Duitse vernietigingskampen gedeporteerd. Slechts weinigen keerden terug.
Onder deze tekst is te lezen:
Werkkampen Diever A en Diever B.
Diever A bevond zich links en Diever B rechts.

Hendrik Offerein merkte in het artikel ‘Een herinnering aan de Joden in de kampen in de Oude Willem’ in het papieren Opraekelen 03/1 van de Historische Vereniging Vroegere Gemeente Diever over het glazen gedenkteken op:
‘Ik had ook veel moeite met het lezen van de tekst. Er zou iets donkers achter de plaat moeten worden gezet of de letters zouden wit geschilderd moeten worden.’

De duidelijke zichtbaarheid en de letterlijke leesbaarheid van de tekst zijn eigenlijk van minder belang. De glazen plaat is immers bedoeld om ons over een donkere periode uit de Tweede Wereldoorlog an de Woaterseweg in de Olde Willem een figuurlijke spiegel voor te houden en uit te nodigen tot nadenken over vrijheid en onderdrukking, goed en kwaad, recht en onrecht, democratie en dictatuur.

Coen Broekema heeft de zwart-wit foto op 2 oktober 2002 gemaakt.
De redactie van ut Deevers Archief heeft de kleurenfoto op 21 november 2014 gemaakt.

Posted in de Olde Willem, Joodse inwoner, Oorlogsmonement, Werkkampen Diever A en B | Leave a comment

Rijks Evacuatie Kamp Diever B

Posted on 7 oktober 2021

Op 10 augustus 1944 verscheen in het Duits gezinde Drentsch Dagblad (officieel orgaan voor de provincie Drenthe) de volgende advertentie.

Gevraagd zoo spoedig mogelijk 2 nette Kampmeisjes en een Kampknecht. Aanmelding Rijks Evacuatie Kamp Diever B, Diever.

Aantekeningen van de redactie van ut Deevers Archief
De rijkswerkkampen Diever A en Diever B an de Woaterseweg in de Olde Willem hebben in de Tweede Wereldoorlog een tijd lang dienst gedaan als opvangkamp voor mensen -voornamelijk vrouwen en kinderen- die uit ’s Gravenhage en Scheveningen werden geëvacueerd, vanwege de aanleg van kustverdedigingwerken van de Duitse bezetter.
Het is bij de redactie van ut Deevers Archief nog niet bekend wanneer deze rijkswerkkampen evacuatiekamp zijn geworden en hoe lang evacuees in de twee rijkswerkkampen hebben gezeten. De redactie zet het historisch onderzoek voort.

Posted in de Olde Willem, Tweede Wereldoorlog, Werkkampen Diever A en B | Leave a comment

Waarkkaamp’m Diever A en Diever B in Montfort

Posted on 4 september 2021

De redactie van ut Deevers Archief publiceerde in nummer 01/01 (jaargang 8, nummer 1, maart 2001) van Opraekelen, het papieren blad van de heemkunduge vurening uut Deever het volgende korte berichtje over de verhuizing van de gebouwen van de rijkswerkkampen Diever A en Diever B van de Olde Willem naar Montfort in Limburg.

De Rijksgebouwendienst bracht eind 1946 de kampen Diever A en Diever B over naar de Bosweg (toevallig ook de Bosweg) in Montfort. Daar zijn ze in de loop der jaren gebruikt als werkkamp in het kader van de wederopbouw van de Roerstreek, als douaneschool en na 1951 als huisvesting voor Ambonezen. In 1966 zijn de kampen gesloopt.

Aantekeningen van de redactie van ut Deevers Archief
Het bericht in het papieren blad Opraekelen van de heemkunduge vurening uut Deever behoeft enige aanpassingen.
De Rijksgebouwendienst bracht eind 1946 de rijkswerkkampen Diever A en Diever B over van de Bosweg (de Woaterse weg) in de Olde Willem naar de Bosweg (toevallig ook de Bosweg) in Montfort in Limburg.
Daar zijn ze in de loop der jaren gebruikt als werkkamp van de D.U.W. (Dienst Uitvoering Werken) in het kader van de wederopbouw van de Roerstreek, als vakantiekamp voor kinderen die in de oorlog lichamelijk getroffen waren, als douaneschool en na 1951 als huisvesting voor Ambonezen.
In de tijd van het gebruik van het D.U.W.-kamp was het kamp ook in gebruik als vakantiekamp; het adres van het kamp was Kamp Vierde Prinsenkind, Montfort, Limburg.
In 1966 zijn de twee rijkswerkkampen -na 30 jaar gebruikt te zijn- gesloopt.
Bijgaande afbeelding van twee ansichtkaarten tonen de gebouwen van de rijkswerkkampen Diever A en Diever B in Montfort. Beide ansichtkaarten zijn aanwezig in de verzameling van de Heemkundevereniging Roerstreek in Sint Odiliënberg.

Posted in Bosweg, de Olde Willem, Tweede Wereldoorlog, Werkkampen Diever A en B | Leave a comment

Un neeje kok-beheerder in ut waarkkaamp Deever B

Posted on 6 juli 2021

In december 1941 besloot de Duitse bezetter joodse Amsterdammers naar de Drentsche rijkswerkkampen in Diever, Geesbrug, Gijsselte, Kremboong, Mantinge, Orvelte, Stuifzand en Vledder te sturen.
Het eerste resultaat was dat 905 mannen op zaterdag 10 januari 1942 naar Drenthe vertrokken, waarna ook mannen uit andere delen van het land gedwongen werden te gaan.
In de nacht van 2 op 3 oktober 1942 werden de rijkswerkkampen Diever A en Diever B door de Duitse bezetter ontruimd. De joodse mannen kwamen in het kamp Westerbork terecht. Vandaar werden ze gedeporteerd naar de Duitse vernietigingskampen.

Op 2 oktober 1942 verscheen in het Nieuwsblad van Friesland: Hepkema’s courant het volgende bericht.
De heer A. Posthumus alhier is benoemd tot kok-beheerder van het werkverschaffingskamp B te Diever.

Op 7 oktober 1942 verscheen in het Drentsch dagblad (officieel orgaan voor de provincie Drenthe) het volgende bericht.
De chef kok kampbeheerder van de werkkampen A en B te Diever, de heer A. Polder, is in gelijke betrekking overgeplaatst naar Vledder.

De vraag rijst wie na het vertrek van de heer A. Polder de kok-beheerder van rijkswerkkamp Diever A is geworden.

De vraag rijst of deze benoemingen verband hebben gehouden met het gedwongen vertrek van de joodse mannen uit de rijkswerkkampen Diever A en Diever B in de nacht van 2 op 3 oktober 1942. Wellicht heeft de Heidemaatschappij al kort na de nacht van 2 op 3 oktober 1942 de rijkswerkkampen Diever A en Diever B weer als werkverschaffingskamp in gebruik genomen.

Op 26 oktober 1942 werd vanuit Oldemarkt in de gemeente Steenwijkerwold in Overijssel een aangetekende brief verzonden naar de heer A.A. Posthumus, kok-beheerder van rijkswerkkamp Diever B. De grote vragen zijn natuurlijk wie de afzender was van deze aangetekende brief en wat de inhoud van die brief was. De envelop van deze aangetekende brief is bewaard gebleven, zie de bijgaande afbeelding.

Posted in de Olde Willem, Tweede Wereldoorlog, Werkkampen Diever A en B | Leave a comment

De berakk’n in de Olde Willem goat hen Limburg

Posted on 23 juni 2021

In de Heerenveensche koerier (onafhankelijk dagblad voor Midden-Zuid-Oost-Friesland en Noord-Overijssel) verscheen op 10 oktober 1946 het navolgende bericht over de afbraak van de rijkswerkkampen Diever A en Diever B an de Bosweg in de Olde Willem.

Diever raakt zijn barakken kwijt
Diever, 7 october. Binnenkort zullen de barakken van werkkamp Diever A ook worden afgebroken en evenals die van kamp B naar het zuiden des lands worden overgebracht. Daarmede wordt een belangrijke periode in de geschiedenis der gemeente Diever afgesloten.
Oorspronkelijk zijn deze kampen gebouwd voor werklozen uit de grote steden en uit Oost-Drente. Daarna zijn ze bewoond geweest door joden, O.T.-arbeiders, N.S.B.’ers en a-socialen. Ook hebben er nog evacué’s huisvesting gevonden.
Stellig zal het terrein de eerste tijd een ledige plaats geven, want om en bij de kampen was steeds veel beweging.

Aantekeningen van de redactie van ut Deevers Archief
De betekenis van de afkorting O.T. is Organization Todt.
De betekenis van de beruchte afkorting N.S.B. is Nationaal-Socialistische Beweging.
De redactie wil zo veel als mogelijk is aandacht besteden aan de rijkswerkkampen Diever A en Diever B in de Olde Willem.
De zeer gewaardeerde trouwe bezoeker van ut Deevers Archief kan de reeds verschenen berichten over deze twee kampen in ut Deevers Archief vinden door in de rechter kolom of onder aan dit bericht de categorie ‘Werkkampen Diever A en B’ aan te klikken.
In de rijkswerkkampen Diever A en Diever B zijn ook kinderen van geïnterneerde N.S.B.’ers en S.S.’ers opgevangen geweest.

Posted in Bosweg, de Olde Willem, Tweede Wereldoorlog, Werkkampen Diever A en B | Leave a comment

Jeudse mann’n uut Amsterdam in kaamp Deever A

Posted on 5 december 2020

In het kader van de systematische intimidatie, discriminatie, isolatie, deportatie en vernietiging van de Joden besloot de Duitse bezetter in december 1941 Amsterdamse joodse mannen naar de Drentse rijkswerkkampen in Diever, Geesbrug, Gijsselte, Kremboong, Mantinge, Orvelte, Stuifzand en Vledder te sturen. Het eerste resultaat was dat 905 van de 1402 geplaatste mannen op zaterdag 10 januari 1942 vanaf het Centraal Station in Amsterdam per trein vertrokken naar Drente. Op een met potlood beschreven velletje papier, dat bewaard is gebleven in het Nederlands Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies, is te lezen dat de mannen voor de rijkswerkkamp Diever A (zie afbeelding 2) en rijkswerkkamp Diever B om 9.45 uur vanaf het vijfde perron moesten vertrekken. Naar aanleiding van de ‘lage opkomst’ van 905 van de eerste groep van 1402 Amsterdamse joodse mannen, die aangewezen was voor tewerkstelling in de werkkampen van den Nederlandschen Rijksdienst voor de Werkverruiming op 10 januari 1942, voerde de Duitse bezetter direct de druk op.

Op 13 januari 1942 deed de Joodsche Raad voor Amsterdam in opdracht van de Duitse bezetter een oproep aan alle mannelijke Joden in Amsterdam die geen arbeid of vaste bezigheid hadden, tot het invullen van een formulier (zie afbeelding 1). Daarin kon men verklaren ‘geen arbeid, noch vaste bezigheid’ te hebben. Uiteraard was het de bedoeling van de Duitse bezetter meer Amsterdamse joodse mannen via rijkswerkkampen in onder meer Drente en vervolgens via concentratiekamp Westerbork te deporteren naar de vernietigingskampen in Duitsland en Polen.

Op 14 april 1942 schreef de Joodsche Raad voor Amsterdam in opdracht van de Duitse bezetter een nota (bron: collectie 182, Nederlands Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies) over de werkverruiming met de navolgende tekst.
Een belangrijk percentage van hen, die voor keuring en tewerkstelling ten behoeve van de werkverruiming wordt opgeroepen, laat niets van zich horen. Hun wegblijven leidt ertoe, dat anderen worden opgeroepen. De Nederlandsche autoriteiten kunnen en mogen te dezen geen maatregelen nemen. De Duitsche autoriteiten mogen dat wel; zij hebben dan ook den Voorzitters (van de Joodsche Raad voor Amsterdam, redactie) medegedeeld, dat zij er ernstig over dachten, hen, die zonder gegronde redenen niet opkomen, te straffen. Teneinde zoveel als mogelijk is moeilijkheden te voorkomen, is daarom de volgende circulaire verzonden, aan welke is voorafgegaan een herhaalde oproep van het Gewestelijk Arbeidsbureau:
De autoriteiten hebben gelast, dat Joden, ongeacht het feit of zij werk hebben dan wel werkloos zijn, bij de Werkverruiming moeten worden geplaatst en wel in de Nederlandse kampen van den Nederlandschen Rijksdienst voor de Werkverruiming. Ook Gij zijt voor keuring ten behoeve van dezen arbeid opgeroepen, doch hebt aan dezen oproep geen gevolg gegeven. Wellicht leeft Gij in de veronderstelling, dat Ge niet naar de keuring behoeft te gaan, omdat Ge werk hebt. Daarom wijzen wij er U nadrukkelijk op, dat het thans niet meer gaat om keuring van werkloozen, doch om keuring en tewerkstelling van allen, ongeacht of zij al dan niet werkloos zijn. In uw eigen welbegrepen belang raden wij u dringend aan, aan den oproep, welke
het Gewestelijk Arbeidsbureau U heeft gezonden, gehoor te geven. Bij niet voldoen hieraan wacht U, naar wij weten, ernstige straf. Wij hebben verkregen, dat deze straf nog vermeden kan worden, indien Gij alsnog aan de oproeping gevolg geeft, en wel onmiddelijk.

De oproep van de Duitse bezetter van 13 januari 1942 enkel aan mannelijke Joden in Amsterdam, die geen arbeid of vaste bezigheid hadden, tot het invullen van een formulier (zie afbeelding 1) was een brutale repressieoproep, want van de personen op de lijst met namen van Amsterdamse joodse mannen, die op 10 januari 1942 naar rijkswerkkamp Diever A hadden moeten vertrekken, hadden de meesten wel degelijk eerbare arbeid: chauffeur, winkelbediende, koopman, musicus, reclameschilder, diamantbewerker, postsorteerder, boekbinder, gids, reiziger, kleermaker, marktkoopman, huidenzouter, sigarenmaker, agent, kleermaker, verplegende, huidenkoopman, glasbewerker, fotograaf, toneelspeler, slager, huisschilder, loopknecht, behanger, kantinehouder, boekhouder, venter, magazijnbediende, havenarbeider, diamantslijper, toneelspeler, darmenbewerker, schijvenschuurder, heilgymnast.

In het Nederlands Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies is document 363A bewaard gebleven in doos 235 in archief 216. In dit document deelt de directeur Sociale Zaken (van … ?) mede de namen van 90 Amsterdamse joodse mannen, die met ingang van 10 januari 1942 waren geplaatst in het werkverruimingkamp Diever A aan de Waterseweg in de Olde Willem. Welke van deze 90 mannen daadwerkelijk niet op sabbad 10 januari 1942 naar rijkswerkkamp Diever A vertrokken, dat is niet bekend, maar zal aanzienlijk zijn geweest. Welke van de 90 mannen die niet op 10 januari 1942 naar rijkswerkkamp Diever A waren vertrokken, maar op een latere datum naar rijkswerkkamp Diever A vertrokken, dat is ook niet bekend.
De redactie van ut Deevers Archief neemt aan dat de in die lijst genoemde Saul Monnikendam niet in rijkswerkkamp Diever of rijkswerkkamp Diever B is geweest. De redactie neemt aan dat de in de lijst genoemde Jacob Knegje ook niet in rijkswerkkamp A of rijkswerkkamp B is geweest, hij overleed op 13 juli 1942 in Amsterdam.
De redactie heeft de namen van de mannen op deze lijst opgezocht in de webstee van het Joods Monument en de gegevens van deze mannen (sommigen met foto) in de volgende lijst weergegeven.

De Duitse bezetter en zijn Nederlandse handlangers ontruimden de rijkswerkkampen Diever A en Diever B in de nacht van vrijdag 2 oktober 1942. De toen nog aanwezige joodse mannen uit diverse delen van Nederland moesten in de nacht van vrijdag 2 op 3 oktober 1942 (op de joodse Grote Verzoendag) vanuit de Olde Willem zo’n vijfentwintig kilometer lopen naar concentratiekamp Westerbork.

Het merendeel van de mannen in de navolgende lijst van Amsterdamse Joden zullen in rijkswerkkamp Diever A zijn geweest en stierven vóór vrijdag 2 oktober 1942 in Auschwitz of Sobibor: Mozes Aandagt, Alexander Aldewereld, Levie Appelboom, Bernard Aussen, Mozes Bacharach, Izaäc Blitz, Juda Canes, Abraham Cohen, Andries Couvern, Jacob van Esso, Abraham Groothuis, Benjamin van Hes, Elias Korthoef, Benjamin de Levie, Aäron van Rooijen, David Salomon, Barend Waas, Isaäc Walvisch, Siegried Wolder, Joseph Zwaab.
Daarmee mag het duidelijk zijn dat de Duitse bezetter het rijkswerkkamp Diever A (en het naastliggende rijkswerkkamp Diever B) gebruikt heeft als doorstroomkamp (durchgangslager) van concentratiekamp Westerbork.
Slechts enige in de lijst genoemde mannen overleden na het einde van Tweede Wereldoorlog: Samuel Bierman (1951), Israel Cohen (1970), Isaac Gobets (1993).

Lijst van Amsterdamse Joden die op 10 januari 1942 moesten vertrekken naar werkkamp Diever A
Mozes Aandagt, woonachtig in de Sint Antoniesbreestraat 67 II in Amsterdam, geboren op 15 juni 1883 in Amsterdam, overleden op 7 september 1942 in Auschwitz, bereikte de leeftijd van 59 jaar, beroep: niet bekend
Naftalie Achttienribben, woonachtig in de Oleanderstraat 21 huis in Amsterdam, geboren op 30 juli 1897 in Amsterdam, overleden op 28 februari 1943 in Auschwitz, bereikte de leeftijd van 45 jaar, beroep: chauffeur.
Alexander Aldewereld, woonachtig in de Van Woustraat 101 II in Amsterdam, geboren op 16 augustus 1901 in Amsterdam, overleden op 30 september 1942 in Auschwitz, bereikte de leeftijd van 41 jaar, beroep: winkelbediende.
Levie (Louis) Appelboom, woonachtig in de Nieuwe Achtergracht 113 III, geboren op 22 februari 1878 in Amsterdam, overleden op 21 september 1942 in Auschwitz, bereikte de leeftijd van 64 jaar, beroep: koopman.
Willem David Augurkiesman, woonachtig in de Sarpathiestraat 96 I in Amsterdam, geboren op Sobibor, bereikte de leeftijd van 49 jaar, beroep: musicus.
Bernard Aussen, woonachtig in de Hofmeyrstraat 5 I in Amsterdam, geboren op 14 januari 1881 in Amsterdam, overleden op 10 september 1942 in Auschwitz, bereikte de leeftijd van 60 jaar, beroep: reclameschilder.
Mozes Bacharach, woonachtig in de Blasiusstraat 116 I in Amsterdam, geboren op 2 december 1879 in Amsterdam, overleden op 10 september 1942 in Auschwitz, bereikte de leeftijd van 62 jaar, beroep: diamantbewerker.
Barend Beek, woonachtig in de Boterdiepstraat 19 II in Amsterdam, geboren op 2 mei 1892 in Amsterdam, overleden op 11 december 1944 in Extern Kommand Burggraben, bereikte de leeftijd van 52 jaar, beroep: diamantbewerker.
J. Baan, woonachtig in de Ruijschstraat 91, geboren op 1 juli 1912 in Amsterdam.
Van deze persoon is niet vastgesteld of hij de oorlog heeft overleefd.
Samuel Bierman, woonachtig in de Latherusstraat 78 in Amsterdam, geboren op 2 februari 1881 in Amsterdam, overleden op 20 november 1951 in Amsterdam, bereikte de leeftijd van 70 jaar, beroep: loswerkman.
Isaäc Blitz, woonactig in de Spitskopstraat 12 huis in Amsterdam, geboren op 18 april 1887 in Amsterdam, overleden op 10 september 1942 in Auschwitz, bereikte de leeftijd van 55 jaar, beroep: postsorteerder.
Nathan Bonewit, woonachtig in de Louis Bothastraat 17 huis in Amsterdam, geboren op 13 december 1900 in Amsterdam, overleden op 9 april 1943 in Sobibor, beroep: niet bekend.
Jacob Bueno de Mesquita, woonachtig in de Van Zesenstraat 7 huis in Amsterdam, geboren op 4 april 1886 in Amsterdam, overleden op 21 mei 1943 in Sobibor, bereikte de leeftijd van 57 jaar, beroep: boekbinder.
Hijman Buijs, woonachtig in de Schalk Burgerstraat 12 huis in Amsterdam, geboren op 4 april 1883 in Amsterdam, overleden op 5 maart 1943 in Sobibor, bereikte de leeftijd van 59 jaar, beroep: diamantbewerker.
Juda Canes, woonachtig in de Uiterwaardenstraat 75 II in Amsterdam, geboren op 17 januari 1880 in Amsterdam, overleden op 14 september 1942 in Auschwitz, bereikte de leeftijd van 62 jaar, beroep: niet bekend.
David Cavalje, woonachtig in de Van Ostadestraat 328 II in Amsterdam, geboren op 15 december 1894, overleden op 7 mei 1943 in Sobibor, bereikte de leeftijd van 48 jaar, beroep: niet bekend.
Abraham Cohen, woonachtig in Amstel 128 I, geboren op 24 april 1881, overleden op 17 september 1942 in Auschwitz, bereikte de leeftijd van 61 jaar, beroep: gids.
Israel Cohen, woonachtig in Govert Flinckstraat 84 IV in Amsterdam, geboren op 10 augustus 1907 in Amsterdam, overleden op 19 juli 1970 in Amsterdam, bereikte de leeftijd van 62 jaar, beroep: niet bekend.
Andries Couvern, woonachtig in de Nieuwe Prinsengracht 48 huis in Amsterdam, geboren op 7 maart 1887 in Amsterdam, overleden op 14 september 1942 in Auschwitz, bereikte de leeftijd van 55 jaar, beroep: reiziger.
Emanuel Degen, woonachtig in de Danie Theronstraat 36 in Amsterdam, geboren op 15 maart 1913 in Amsterdam, overleden op 31 maart 1944 in Midden-Europa, bereikte de leeftijd van 31 jaar, beroep: kleermaker.
Samuël Degen, woonachtig in de President Brandstraat 28 III in Amsterdam, geboren op 9 juli 1880 in Amsterdam, overleden op 5 oktober 1942 in Auschwitz, bereikte de leeftijd van 62 jaar, beroep: reiziger.
Levie Abraham Drukker, woonachtig in Nieuwe Kerkstraat 31 II in Amsterdam, geboren op 10 maart 1883 in Zaandam, overleden op 30 april 1943 in Sobibor, bereikte de leeftijd van 60 jaar, beroep: marktkoopman.
Jacob van Esso, woonachtig in de Minervalaan 19 huis in Amsterdam, geboren op 15 juli 1881 in Meppel (Drente), overleden op 28 september 1942 in Auschwitz, bereikte de leeftijd van 61 jaar, beroep: huidenzouter.
Abraham Fraenkel, woonachtig in de Zwanenburgwal 112 III in Amsterdam, geboren op 2 juli 1880 in Amsterdam, overleden op 26 maart 1943 in Sobibor, bereikte de leeftijd van 62 jaar, beroep: sigarenmaker.
Levie Fraenkel, woonachtig in de Reitzstraat 31 I in Amsterdam, geboren op 30 juni 1879 in Leeuwarden (Friesland), overleden op 12 februari 1943 in Auschwitz, bereikte de leeftijd van 63 jaar, beroep: koopman.
Marcus Eliazer Friezer, woonachtig in de Volkerakstraat 50 I in Amsterdam, geboren op 13 oktober 1904 in Amsterdam, overleden op 2 april 1943 in Sobibor, bereikte de leeftijd van 38 jaar, beroep: agent.
Salomon Gobes, woonachtig in de Plantage Badlaan 3 II in Amsterdam, geboren op 29 augustus 1893 in Amsterdam, overleden op 4 juni 1943 in Sobibor, bereikte de leeftijd van 49 jaar, beroep: marktkoopman.
Isaac Gobets, woonachtig in Nieuwe Prinsengracht 102 in Amsterdam, geboren op 14 mei 1907 in Amsterdam, overleden op 14 augustus 1993 in Amsterdam, bereikte de leeftijd van 86 jaar, beroep: niet bekend.
Jacob Gobets, woonachtig in de Veeteeltstraat 104 huis in Amsterdam, geboren op 8 maart 1896 in Amsterdam, overleden op 9 juli 1943 in Sobibor, bereikte de leeftijd van 47 jaar, beroep: coupeur en tailleur.
Samuel Mendel Goldstein, woonachtig in de Nieuwe Kerkstraat 14 I in Amsterdam, geboren op 27 oktober 1889 in Chrzanów (Polen), overleden op 11ereikte de leeftijd van 53 jaar, beroep: verplegende.
Abraham Groothuis, woonachtig in de Nieuwe Herengracht 51 I in Amsterdam, geboren op 16 juli 1881 in Amsterdam, overleden op 28 september 1942 in Auschwitz, bereikte de leeftijd van 61 jaar, beroep: niet bekend.
David Halmans, woonachtig in de Govert Flinckstraat 227 II in Amsterdam, geboren op 17 september 1877 in Amsterdam, overleden op 21 mei 1943 in Sobibor, bereikte de leeftijd van 65 jaar, beroep: niet bekend.
Willem Harpman, woonachtig in de Ruijschstraat 47 I in Amsterdam, geboren op 19 juli 1905 in Amsterdam, overleden op 31 maart 1944 in Auschwitz, bereikte de leeftijd van 38 jaar, beroep: niet bekend.
Maurits Hartog, woonachtig in de Van Woustraat 118 III in Amsterdam, geboren op 1 februari 1897 in Eindhoven, overleden op 26 maart 1943 in Sobibor, bereikte de leeftijd van 46 jaar, beroep: huidenkoopman.
Abraham Benjamin de Hes, woonachtig in Lepelstraat 73 I in Amsterdam, geboren op 4 februari 1882 in Hoogeveen (Drente). Van deze persoon is niet vastgesteld of hij de oorlog heeft overleefd.
Benjamin van Hes, woonachtig in de Weesperstraat 30 I in Amsterdam, geboren op 19 juni 1899 in Amsterdam, overleden op 30 september 1942 in Auschwitz, bereikte de leeftijd van 43 jaar, beroep: koopman.
Marcus Hoed, woonachtig in de Borssenburgstraat 31 I in Amsterdam, geboren op 9 juli 1894 in Amsterdam, overleden op 16 juli 1943 in Sobibor, bereikte de leeftijd van 49 jaar, beroep: glasbewerker.
Eliazer Jacobs, woonachtig in de 2e Boerhaavestraat 19 I in Amsterdam, geboren op 3 maart 1888 in Amsterdam, overleden op 5 oktober 1942 in Auschwitz, bereikte de leeftijd van 54 jaar, beroep: fotograaf.
Jacob Jacobs, woonachtig in de Albert Cuijpstraat 134 III in Amsterdam, geboren op 9 februari 1879 in Amsterdam, overleden op 5 februari 1943 in Auschwitz, bereikte de leeftijd van 63 jaar, beroep: niet bekend.
Philip Elias Jacobs, woonachtig in de Waverstraat 101 III in Amsterdam, geboren op 2 9 februari 1884 in Zutphen, overleden op 28 mei 1943 in Sobibor, bereikte de leeftijd van 59 jaar, beroep: reiziger.
Georg Jacobsohn, woonachtig in de Zandstraat 13 huis in Amsterdam, geboren op 23 februari 1880 in Berlijn, overleden op 26 februari 1943 in Auschwitz, bereikte de leeftijd van 63 jaar, beroep: toneelspeler.
Samuel Kats, woonachtig in de Tilanusstraat 68 II in Amsterdam, geboren op 18 mei 1880 in Rheden (Gelderland), overleden op 2 april 1943 in Sobibor, bereikte de leeftijd van 62 jaar, beroep: slager.
Jacob Knegje, woonachtig in de Tugelaweg 115 huis in Amsterdam, geboren op 23 mei 1889 in Amsterdam, overleden op 13 juli 1942 in Amsterdam, bereikte de leeftijd van 53 jaar, beroep: niet bekend.
Elias Korthoef, woonachtig in de Blasiusstraat 127 I in Amsterdam, geboren op 13 december 1900 in Amsterdam, overleden op 30 september 1942 in Auschwitz, bereikte de leeftijd van 41 jaar, beroep: koopman.
A. de Leeuw, woonachtig in de ’s Gravenzandestraat 18 in Amsterdam, geboren op 6 augustus 1894.
Van deze persoon is niet vastgesteld of hij de oorlog heeft overleefd.
S. Lelie, woonachtig in de Tweede Jan van der Heijdenstraat 22 II in Amsterdam, geboren op 2 september 1880.
Van deze persoon is niet vastgesteld of hij de oorlog heeft overleefd.
Benjamin de Levie, woonachtig in de Rapenburg 98 huis in Amsterdam, geboren op 20 augustus 1888 in Groningen, overleden op 24 september 1942 in Monowitz, bereikte de leeftijd van 54 jaar, beroep: huisschilder.
Marcus Lisser, woonachtig in de Schalk Burgerstraat 24 huis in Amsterdam, geboren op 23 april 1884 in Amsterdam, overleden op 23 april 1943 in Sobibor, bereikte de leeftijd van 59 jaar, beroep: sigarenmaker.
Jacob Haïm de Mesquita, woonachtig in de Zandstraat 13 I in Amsterdam, geboren op 24 januari 1877 in Amsterdam, overleden op 26 januari 1943 in Auschwitz, bereikte de leeftijd van 66 jaar, beroep: koopman.
Emanuel Mok, woonachtig in de Valkenburgerstraat 206 II in Amsterdam, geboren op 16 juli 1882 in Amsterdam, overleden op 2 april 1943 in Sobibor, bereikte de leeftijd van 60 jaar, beroep: koopman.
Saul Monnikendam, woonachtig in de Gaaspstraat 56 I in Amsterdam, geboren op 18 mei 1901 in Amsterdam, overleden op 2 april 1943 in Sobibor, bereikte de leeftijd van 41 jaar, beroep: heilgymnast.
Joseph Naarden, woonachtig in de Nieuwe Kerkstraat 61 I in Amsterdam, geboren op 25 september 1883 in Amsterdam, overleden op 16 april 1943 in Sobibor, bereikte de leeftijd van 59 jaar, beroep: niet bekend.
Joseph Neuman, woonachtig in de Vechtstraat 14 II in Amsterdam, geboren op 4 september 1880 in Roermond (Limburg), overleden op 21 januari 1943 in Auschwitz, bereikte de leeftijd van 62 jaar, beroep: niet bekend.
Aron Nunes Vaz, woonachtig in de Nieuwe Kerkstraat 19 III in Amsterdam, geboren op Sobibor, bereikte de leeftijd van 26 jaar, beroep: huisschilder.
Lion Pesaro, woonachtig in de Louis Bothastraat 29 I in Amsterdam, geboren op 18 juni 1879 in Amsterdam, overleden op 7 december 1942 in Auschwitz, bereikte de leeftijd van 63 jaar, beroep: loopknecht.
David Polak, woonachtig in de Rapenburgerstraat 58 I in Amsterdam, geboren op 30 augustus 1898 in Amsterdam, overleden op 28 mei 1943 in Sobibor, bereikte de leeftijd van 44 jaar, beroep: koopman.
Levie Polak, woonachtig in de Lange Houtstraat 17 II in Amsterdam, geboren op 11 oktober 1880 in Amsterdam, overleden op 3 december 1942 in Auschwitz, bereikte de leeftijd van 62 jaar, beroep: koopman.
Meijer van Praag, woonachtig in de Tweede Boerhaavestraat 3 II in Amsterdam, geboren op 9 februari 1882 in Amsterdam, overleden op 26 maart 1943 in Sobibor, bereikte de leeftijd van 61 jaar, beroep: niet bekend.
Emanuel Querido, woonachtig in de Van Woustraat 189 III in Amsterdam, geboren op 24 mei 1894 in Amsterdam, overleden op 11 juni 1943 in Sobibor, bereikte de leeftijd van 49 jaar, beroep: diamantbewerker.
Jozeph Reens, woonachtig in de Nieuwe Kerkstraat 115 III in Amsterdam, geboren op 15 januari 1909 in Amsterdam, overleden op 28 februari 1943 in Auschwitz, bereikte de leeftijd van 34 jaar, beroep: behanger.
Joël de Roos, woonachtig in de Camperstraat 16 III in Amsterdam, geboren op 25 december 1879 in Amsterdam, overleden op 5 maart 1943 in Sobibor, bereikte de leeftijd van 63 jaar, beroep: niet bekend.
Juda Roos, woonachtig in de Tilanusstraat 83 II in Amsterdam, geboren op 20 maart 1893 in Amsterdam, overleden op 11 december 1942 in Auschwitz, bereikte de leeftijd van 49 jaar, beroep: kantinehouder.
Aäron van Rooijen, woonachtig in de Kraaijpanstraat 44 huis in Amsterdam, geboren op 28 februari 1885 in Amsterdam, overleden op 30 september 1942 in Auschwitz, bereikte de leeftijd van 57 jaar, beroep: koopman.
Aäron Salomons, woonachtig in de Zuider Amstelstraat 10 I in Amsterdam, geboren op 30 september 1882 in Amsterdam, overleden op 27 november 1942 in Auschwitz, bereikte de leeftijd van 60 jaar, beroep: koopman.
David Salomon, woonachtig in de Borssenburgstraat 24 II in Amsterdam, geboren op 23 juli 1905 in Rogasen (Polen), overleden op 30 september 1942 in Auschwitz, bereikte de leeftijd van 37 jaar, beroep: boekhouder.
Joseph Sacksioni, woonachtig in de Tugelaweg 82 in Amsterdam, geboren op 25 september 1882 in Amsterdam, overleden op 13 maart 1943 in Sobibor, bereikte de leeftijd van 60 jaar, beroep: niet bekend.
David Santen, woonachtig in de Spitskopstraat 4 II in Amsterdam, geboren op 7 mei 1878 in Amstedam, overleden op 26 februari 1943 in Auschwitz, bereikte de leeftijd van 64 jaar, beroep: koopman.
Mozes Schuijer, woonachtig in de Nieuwe Uilenburgerstraat 117 III in Amsterdam, geboren op 21 april 1883 in Den Haag, overleden op 19 november 1942 in Auschwitz, bereikte de leeftijd van 59 jaar, beroep: huisschilder.
Levie Sluijter, woonachtig in de Plantage Doklaan 32 huis in Amsterdam, geboren op 17 juli 1879 in Amsterdam, overleden op 21 mei 1943 in Sobibor, bereikte de leeftijd van 63 jaar, beroep: koopman.
Sander Speelman, woonachtig in de Zwanenburgwal 48 I in Amsterdam, geboren op 11 oktober 1876 in Rotterdam, overleden op 4 juni 1943 in Sobibor, bereikte de leeftijd van 66 jaar, beroep: reiziger.
Salomon Speelman, woonachtig op het Waterlooplein 84 II, geboren op 24 december 1881 in Amsterdam, overleden op 19 november 1942 in Auschwitz, bereikte de leeftijd van 60 jaar, beroep: koopman.
Elkan van Sijs, woonachtig in de Vaalrivierstraat 20 huis in Amsterdam, geboren op 17 december 1896 in Amsterdam, overleden op 4 juni 1943 in Sobibor, bereikte de leeftijd van 46 jaar, beroep: venter.
Mozes Tailleur, woonachtig in de Borssenburgstraat 18 IV in Amsterdam, geboren op 5 september 1879 in Amsterdam, overleden op 13 november 1942 in Auschwitz, bereikte de leeftijd van 63 jaar, beroep: magazijnbediende.
Jozes Tertaas, woonachtig in de Foeliestraat 40 II in Amsterdam, geboren op 27 februari 1880 in Amsterdam, overleden op 27 november 1942 in Auschwitz, bereikte de leeftijd van 62 jaar, beroep: havenarbeider.
Aäron Troeder, woonachtig op het Afrikanerplein 32 II in Amsterdam, geboren op 13 oktober 1896 in Amsterdam, overleden op 28 februari 1943 in Auschwitz, bereikte de leeftijd van 46 jaar, beroep: diamantslijper.
Bernard Troostwijk, woonachtig in de Iepenweg 26 I in Amsterdam, geboren op 6 april 1878 in Amsterdam, overleden op 27 november 1942 in Auschwitz, bereikte de leeftijd van 64 jaar, beroep: koopman.
Mozes Veffer, woonachtig in de Tugelaweg 50 I in Amsterdam, geboren op 4 mei 1894 in Amstersam,. overleden op 4 juni 1943 in Sobibor, bereikte de leeftijd van 49 jaar, beroep: diamantwerker.
David Vierra, woonachtig in de Lepelstraat 61 I in Amsterdam, geboren op 17 juni 1885 in Amsterdam, overleden op 4 juni 1943 in Sobibor, bereikte de leeftijd van 57 jaar, beroep: venter.
… Vierra, woonachtig in Amsterdam, zijn gegevens moeten nog worden uitgezocht.
Van deze persoon is niet vastgesteld of hij de oorlog heeft overleefd.
Cosman Vos, woonachtig in het Sarpathipark 36 II in Amsterdam, geboren op 17 november 1891 in Amsterdam, overleden op 9 april 1943 in Sobibor, bereikte de leeftijd van 51 jaar, beroep: toneelspeler.
Barend Waas, woonachtig in de Zwanenburgerstraat 21 I in Amsterdam, geboren op 21 augustus 1900, overleden op 29 september 1942 in Auschwitz, bereikte de leeftijd van 42 jaar, beroep: sigarenmaker.
Gabriël Walvis, woonachtig in de Weesperstraat 18 I in Amsterdam, geboren op 2 augustus 1877 in Amsterdam, overleden op 26 maart 1943 in Sobibor, bereikte de leeftijd van 65 jaar, beroep: niet bekend.
Isaäc Walvisch, woonachtig in de Amstellaan 27 II in Amsterdam, geboren op 21 september 1888 in Amsterdam, overleden op 14 september 1942 in Auschwitz, bereikte de leeftijd van 53 jaar, beroep: koopman.
… de Vries, woonachtig in de Lutmastraat 11 II in Amsterdam, geboren op 3 januari 1877, gegevens ontbreken.
Van deze persoon is niet vastgesteld of hij de oorlog heeft overleefd.
Abraham Winnik, woonachtig in de Vaalrivierstraat 18 huis in Amsterdam, geboren op 4 november 1884 in Amsterdam, overleden op 2 april 1943 in Sobibor, bereikte de leeftijd van 58 jaar, beroep: darmenbewerker.
Joseph Winnik, woonachtig in de Sparrenweg 1 III in Amsterdam, geboren op 30 maart 1907 in Amsterdam, overleden op 30 april 1943 in Midden-Europa, bereikte de leeftijd van 36 jaar, beroep: venter.
Siegried Wolder, woonachtig in de Tweede Jan Steenstraat 73 I in Amsterdam, geboren op 24 november 1918 in Amsterdam, overleden op 30 september 1942 in Auschwitz, bereikte de leeftijd van 23 jaar, beroep: niet bekend.
Jacob Zak, woonachtig in de Krugerstraat 17 II in Amsterdam, geboren op 5 juni 1877 in Amsterdam, overleden op 17 september 1943 in Auschwitz, bereikte de leeftijd van 66 jaar, beroep: schijvenschuurder.
Izak Zilverberg, woonachtig in de Retiefstraat 15 II in Amsterdam, geboren op 9 augustus 1885 in Coevorden, overleden op 28 mei 1943 in Sobibor, bereikte de leeftijd vn 57 jaar, beroep: huisschilder.
Joseph Zwaab, woonachtig op de Nieuwe Keizersgracht 56 II in Amsterdam, geboren op 18 november 1879 in Amsterdam, overleden op 24 september 1942 in Auschwitz, bereikte de leeftijd van 62 jaar, beroep: diamantbewerker.

Afbeelding 1
Mannelijke Joden in Amsterdam zonder arbeid of vaste bezigheid moesten een formulier invullen, dat leidde tot tewerkstelling in rijkswerkkampen in onder meer Drente. Dit formulier is aanwezig in het archief van het Nederlands Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies in Amsterdam.

Afbeelding 2
Ingang van rijkswerkkamp Diever A op een door Roelof (Roef) van Goor uut Deever in 1935 uitgegeven ansichtkaart
Afbeelding 3
Gedenkteken bij de rijkswerkkampen Diever A en Diever in de Olde Willem

Posted in Ansigtkoate, Oorlogsmonement, Tweede Wereldoorlog, Werkkampen Diever A en B | Leave a comment

De ièste 90 joodse mann’n in warkkaamp Diever A

Posted on 17 september 2020

In het kader van de systematische intimidatie, discriminatie, isolatie, deportatie en vernietiging van de joden besloot de Duitse bezetter in december 1941 joodse Amsterdammers naar de Drentse rijkswerkkampen in Diever, Geesbrug, Gijsselte, Kremboong, Mantinge, Orvelte, Stuifzand en Vledder te sturen.
Het eerste resultaat was dat 905 van de 1402 geplaatste mannen op zaterdag 10 januari 1942 vanaf het Centraal Station in Amsterdam per trein vertrokken naar Drenthe.
Op een met potlood beschreven velletje papier, dat bewaard is gebleven en aanwezig is in collectie 216 van het Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies (N.I.O.D.), is te lezen dat de mannen voor de rijkswerkkampen Diever A en Diever B om 9.45 uur vanaf het vijfde perron moesten vertrekken.
Een copie van de lijst met de eerste negentig in Diever A geplaatste joodse mannen uit Amsterdam is compleet met hun adres en geboortedatum bewaard gebleven en aanwezig in collectie 216 van het Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies (NIOD).
Op deze lijst komen de volgende personen voor:
M. Aandagt;
N. Achttienribben;
A. Aldewereld;
L. Appelboom;
W.D. Augurkiesman;
B. Ausson;
M. Bacharach;
B. Barend;
J. Baan;
S. Bierman;
I. Blitz;
N. Bonewit;
J. Bueno de Mesquita;
H. Buijs;
J. Canes;
D. Cavaljo;
A. Cohen;
I. Cohen;
A. Couvern;
E. Degen;
S. Degen;
L.A. Drukker;
J. van Esse;
A. Fraenkel;
L. Frenkel;
M.E. Friezer;
S. Gobes;
I. Gobets;
J. Gobets;
S.M. Goldstein;
A. Groothuis;
D. Halmans;
W. Harpman;
M. Hartog;
A.B. de Hes;
B. van Hes;
M. Hoed;
E. Jacobs;
J. Jacobs;
Ph. E. Jacobs;
G. Jacobsohn;
A. Kats;
J. Knegje;
E. Korthoef;
A. de Leeuw;
S. Lelie, Tweede Jan van der Heijdenstraat 22 II, Amsterdam, geboren op 2 september 1880;
B. de Levie;
M. Lisser;
J.H. de Mesquita;
E. Mok;
S. Monnikendam;
J. Naarden;
J. Neuman;
A. Nunes Vas;
L. Pesaro;
D. Polak;
L. Polak;
M. van Praag;
E. Querido;
J. Reens;
J. de Roos;
J. Roos, Tilanusstraat 83 II, Amsterdam, geboren op 20 maart 1893;
A. van Rooijen;
A. Salamons;
D. Salomon;
J. Sacksioni;
D. Santen;
N. Schuijer;
L. Sluijter;
S. Spoelman;
E. van Sijs;
M. Tailleur;
J. Tertans;
A. Troeder;
B. Troostwijk;
M. Veffer;
D. Vierra;
M. Vierra;
C. Vos;
H. de Vries;
B. Waas;
G. Walvis;
I. Walvisch;
A. Winnik;
J. Winnik;
S. Wolder;
J. Zak;
I. Zilverberg;
J. Zwaab.
Voor rijkswerkkamp Diever A fungeerde als zogenaamde contactcommissie de heren J. Roos (registratienummer 174043, geboren op 20 maart 1893, laatste adres Tilanusstraat 83 II in Amsterdam) en S. Lelie (registratienummer 66086, geboren op 2 september 1880, laatste adres Tweede Jan van der Heijdenstraat 22 II in Amsterdam).

Aantekeningen van de redactie van ut Deevers Archief
De redactie wil zo veel als mogelijk is aandacht besteden aan de geschiedenis van de rijkswerkkampen Diever A en Diever B an de Woaterseweg in de Olde Willem, in het bijzonder aan de geschiedenis van de twee kampen in de Tweede Wereldoorlog toen de Duitse bezetter deze kampen gebruikte als isolatie- en doorvoerkamp van Joodse landgenoten.
De zeer gewaardeerde trouwe bezoeker van ut Deevers Archief kan de reeds verschenen berichten over deze twee kampen in ut Deevers Archief vinden door in de rechter kolom of onder aan dit bericht de categorie ‘Werkkampen Diever A en B’ aan te klikken.

Posted in de Olde Willem, Tweede Wereldoorlog, Werkkampen Diever A en B | Leave a comment

De jeud’n muss’n ’s naachts hen Westerbörk loop’m

Posted on 20 juli 2020

In het in 1999 verschenen fotoboekje ‘Diever, ie bint ’t wel …’ zijn als afbeeldingen 67 en 68 een afbeelding van twee zwart-wit ansichtkaarten van rijkswerkkamp Diever A an de Woaterseweg in de Olde Willem opgenomen. De foto’s voor deze ansichtkaarten zijn in 1935 gemaakt. Toen waren de rijkswerkkampen Diever A en Diever B in het kader van de werkverschaffing nog werkkampen voor werkloze mannen uit andere delen van het land. In de tekst bij de afgebeelde ansichtkaarten is aandacht besteed aan de tijd dat hier joodse mannen werden geïsoleerd van hun familie en werden verzameld voor verplaatsing naar het grote doorvoerkamp Westerbork. Een afbeelding van de betreffende bladzijde uit het fotoboekje ‘Diever, ie bint ’t wel …’ is in dit bericht opgenomen

67 en 68 – Oude Willem – Rijkswerkkampen Diever A en B – 1935
Het Ministerie van Sociale Zaken huisvestte in de rijkswerkkampen Diever en Diever B in de dertiger jaren van de vorige eeuw werklozen die onder meer heidevelden moesten omspitten. De kampen stonden bij Hoeve aan den Weg in de Olde Willem. Beiden boden plaats aan zesennegentig personen.
In december 1941 besloot de Duitse bezetter Joodse Amsterdammers naar de Drentsche werkkampen in Diever, Geesbrug, Gijsselte, Kremboong, Mantinge, Orvelte, Stuifzand en Vledder te sturen. Het eerste resultaat was dat 905 mannen op zaterdag 10 januari 1942 naar Drenthe vertrokken, waarna ook mannen uit andere delen van het land gedwongen werden te gaan.
Hier volgen een paar aangrijpende citaten uit brieven die manufacturier Jozef Leefsma uit Gorredijk vanuit rijkswerkkamp Diever A aan een vriend schreef:
De lui die hier zijn, lijken wel wolven. Die zijn uitgehongerd. Het lijken wel rovers. Ze zeggen dat wij, als we er veertien dagen zijn, ook zo worden, maar dat weet ik nog niet. Daar ben ik zelf bij. In het kamp mag niets, ofschoon de kampchef een beste kerel is. Maar dat is nu eenmaal voorschrift……….
Ik kon jullie niet bedanken deze week. Ik was wat vol. Daar heb ik tegenwoordig meer last van. Zo gauw ik aan thuis denk of iemand mij er over spreekt, huil ik als een kind en ik kan er niets aan doen……….
In de nacht van zwarte vrijdag 2 oktober 1942 werden de rijkswerkkampen Diever A en Diever B door de Duitse bezetter ontruimd. De Joodse bewoners kwamen in het kamp Westerbork terecht. Vandaar werden ze gedeporteerd naar Duitse concentratiekampen.
Jozef Leefsma heeft het niet overleefd. Welke andere Joodse Nederlanders zaten in de rijkswerkkampen Diever A en Diever B ? …….. Wie van hen overleefden de hel van de vernietigingskampen ? ……….
Niets in de wijde omgeving herinnert aan het feit dat deze kampen als isolatie- en verzamelkamp van joodse landgenoten zijn gebruikt….. Van de rijkswerkkampen Diever A en Diever B, lopend naar Westerbork, en dan per trein naar Auschwitz, Birkenau, Bergen-Belsen, Dachau, Majdanek, Mauthausen, Neuengamme, Schöppenitz, Sobibor, Sosnowiec, Theresienstadt, Treblinka ………………

Aantekeningen van de redactie van ut Deevers Archief
De redactie heeft in een aantal berichten in ut Deevers Archief aandacht besteed aan de geschiedenis van de rijkswerkkampen Diever A en Diever B.
Inmiddels staat gelukkig – hopelijk mede een klein beetje dank zij de tekst in het fotoboekje ‘Diever, ie bint ’t wel …’- an de Woaterseweg in de Olde Willem wél een gedenkteken bij de plaats van de voormalige rijkswerkkampen Diever A en Diever B.
De twee ansichtkaarten zijn in 1935 uitgegeven door en waren te koop bij Roelof (Roef) van Goor, Copieer Inrichting, an de Heufdstroate in Deever. De twee ansichtkaarten waren ongetwijfeld ook te koop in de kantine van rijkswerkkamp Diever A


Posted in Ansigtkoate, de Olde Willem, Diever, ie bint 't wel ..., Joodse inwoner, Tweede Wereldoorlog, Werkkampen Diever A en B | Leave a comment

Kinderkamp voor opvang van kinderen van N.S.B.’ers

Posted on 31 mei 2020

Na de Tweede Wereldoorlog werden N.S.B.’ers en S.S.’ers geïnterneerd (gevangen gezet) in kampen. Kinderen waarvan beide ouders waren opgepakt, moesten worden opgevangen. Het Militair Gezag, dat na de bevrijding het dagelijkse bestuur op zich nam, stelde daarom commissarissen aan, die zich met de opvang van deze kinderen bezighielden.
Het Kinderkamp Diever viel onder de afdeling Jeugdzorg van het Militair Gezag te Assen. Het Kinderkamp Diever was van 1945 tot 1948 gevestigd in de Rijkswerkkampen Diever A en Diever B an de Woaterseweg in de Olde Willem. Op het terrein waar zich de twee kampen bevonden is nu Camping Hoeve aan den Weg, Bosweg 12, de Olde Willem gevestigd.
Gerhard V. was een van die kinderen waarvan beide ouders fanatieke N.S.B.’er waren.
De moeder van Gerhard V. was geïnterneerd (zat gevangen) in het kamp dat was gevestigd in de strokartonfabriek ‘Ons Belang’ aan de rand van Stadskanaal op de grens van Groningen en Drenthe.
Het is de redactie van ut Deevers Archief bekend waar de vader was geïnterneerd (hij zat op meerdere plaatsen gevangen), maar moet deze gegevens nog opzoeken uit de vele aantekeningen die de redactie heeft gemaakt tijdens een aantal interviews met Gerhard V.
Gerhard V was ondergebracht in Rijkswerkkamp Diever B. Hij mocht na een verblijf van een aantal maanden worden opgehaald door familie.
Van hem zijn twee brieven aan zijn moeder bewaard gebleven, zie de bijgaande afbeeldingen. De brieven mochten blijkbaar maar één bladzijde lang zijn. De tekst van de eerste brief is blijkbaar door de negenjarige Gerard V. zelf geschreven, terwijl de tweede brief – gelet op het handschrift – door iemand anders is geschreven (een oppasser ?).

De tekst van de eerste brief, die geschreven is op 18-**-1945 luidt als volgt:
Lieve Moeder,
Hoe gaat het daar in Stadskanaal. Wij hebben het hier goed Mama. Wij gaan eten en als we gegeten hebben gaan we wandelen in de bossen en heide een hut van stenen. En we zijn op de witte bergen. Probeer eens schrijven naar Oom Jan te komen en met Ernst gaat het goed. En Zondags vlees en pudig en witebrood en chocolade. En is het damspel klaar en ik lig met z’n 8ten op 1 kamer. En we gaan ook naar de zweevmolen geweest. Ik heb ook een vose hol gezien en een strik gezet maar has kregen. We moeten om 7 uur er uit en 8 uur naar bed.

De tekst van de tweede brief, datum van schrijven niet bekend, luidt als volgt:
Het is hier fijn. We hebben goed te eten. Het is hier allemaal bos en hei er zijn veel hazen en konijnen. Er zijn veel jarig. We hebben een bisquitje gehad ! We moeten rusten van 1-2.30. We worden ’s nachts gewekt. Het is hier mooi groen. Ze halen hier ook veel turf. We ….. niet ….. We worden ’s morgens lekker met koud water en zeep gewassen. We maken ringen van vliegtuigglas ook hangertjes maken we. Als er iemand jarig is moet hij op de stoel staan en wij zingen. Verder weet ik niets meer. Dag Moeder. Een zoen van Gerhard aan Vader en Moeder. Daag Gerhard.

Posted in de Olde Willem, N.S.B.'er, Tweede Wereldoorlog, Werkkampen Diever A en B | Leave a comment

Arbeiders weigeren naar fascistisch Duitsland te gaan

Posted on 11 april 2020

De communistische krant ‘de Tribune’ werd na het verdwijnen in 1937 voortgezet als ‘Het Volksdagblad’. Die naam lag dicht bij ‘Het Vrije Volk’, de krant van de Sociaal Democratische Arbeiders Partij. Communisten en sociaal-democraten bestreden elkaar destijds op leven en dood. Het Volksdagblad werd na de inval van de Duisters in 1940 verboden. Daarvoor in de plaats kwam het illegale verzetsblad ‘De Waarheid’, dat na de bevrijding in 1945 bleef verschijnen tot het laatste nummer van 28 april 1990.
In ‘Het Volksdagblad’ van dinsdag 29 mei 1939 verscheen het navolgende bericht over een mogelijke staking in de rijkswerkkampen Diever A en Diever B.

300 Arbeiders in Emmen bijeen
Emmen, 9 mei. Zaterdagavond 6 mei werd in de gemeente Emmen een vergadering gehouden door de geschorste arbeiders uit het kamp Diever. De vergadering was door 300 personen bezocht. Een van de geschorste zette de onmenselijke toestand, welke in het kamp heersen, uiteen.  De arbeiders moeten 14 dagen in het kamp blijven en mogen in die tijd niet naar huis. Zij, die Zaterdags een fiets huren en zodoende toch de kans zien om naar hun familie te gaan, worden op staande voet ontslagen.

Werken voor steun
Met het loon is het nog slechter gesteld. Verschillende ploegen hadden lonen van f. 6,25, f. 7,40 en f. 8.60 per week. Onnodig te vermelden dat hierdoor een grote ontevredenheid ontstond. 51 Arbeiders zijn van deze toestanden het slachtoffer geworden. Het aantal slachtoffers schijnt den heren nog niet genoeg te zijn, want Zaterdag ontvingen een 50 kameraden bericht om zich te Diever te melden, om de plaats van de geschorste kameraden in te nemen.

Algemene staking in de Drentsche werkkampen ?
Allen hebben besloten om aanstaande Maandag niet naar het kamp Diever te vertrekken. Ook de arbeiders aan andere werkobjecten, waar de toestand eveneens diep treurig is, hebben toegezegd aanstaande Maandag het werk neer te leggen. Zij hebben besloten het werk niet eerder weer te aanvaarden alvorens een betere regeling in de werkverschaffing is getroffen. De arbeiders eisen betere lonen, een goede werkkleding en het verlof om elke week naar huis te gaan. Indien deze regeling niet wordt ingewilligd, zullen zij trachten alle werkverschaffingen in de omtrek stop te leggen. In ieder geval is het nu al zeker dat Maandag een gedeeltelijke staking ingaat.

Arbeiders weigeren naar Duitsland te gaan
Ook zijn een 50-tal arbeiders aangewezen om Maandag in fascistisch Duitsland te gaan werken. De meesten denken er niet aan om te gaan. De houding der autoriteiten is onbegrijpelijk. Hoe hard wordt er op ’t ogenblik bij ons aan de grens gewerkt om een eventuele inval van Duitsland te verhinderen. En dan te denken dat de Nederlandse arbeiders naar Duitsland gezonden worden om daar behulpzaam te zijn bij de oorlogsvoorbereiding tegen ons. De arbeiders keuren dan ook een dergelijke politiek verontwaardigd af. Zij wensen aan de oorlogsvoorbereiding tegen Nederland niet deel te nemen.

Aantekekeningen van de redactie van ut Deevers Archief
De vraag is of toen daadwerkelijk in de twee kampen is gestaakt, dat is een punt van nader onderzoek.
Het artikel heeft betrekking op de Rijkswerkkampen Diever A en Diever B aan de Bosweg in de Olde Willem. Vooral de laatste twee linea’s geven aanleiding tot nader onderzoek. Op welke autoriteiten wordt gedoeld ?


Posted in de Olde Willem, Tweede Wereldoorlog, Werkkampen Diever A en B | Leave a comment

Rijkswerkkampen Diever A en Diever B

Posted on 3 maart 2020

Dat de rijkswerkkampen Diever A en Diever B aan de Bosweg in de Oude Willem in de Tweede Wereldoorlog ook gebruikt zijn als werkkamp voor joodse mannen mag een niet te vergeten stuk geschiedenis van de gemiente Deever zijn. De webstee Joodse Werkkampen geeft enig inzicht in die geschiedenis en wil daarmee ook een aanzet geven tot het vergaren van nieuwe feiten, materialen en kennis over de joodse werkkampen.
Copieerbedrijf Roelof van Goor uut Deever verkocht vóór en in de Tweede Wereldoorlog deze prentbriefkaart van rijkswerkkamp Diever A. De foto op de afgebeelde kaart is niet omstreeks 1941 genomen, maar vóór de Tweede Wereldoorlog, toen de rijkswerkkampen Diever A en Diever B werkverschaffingskamp waren.

Posted in de Olde Willem, Tweede Wereldoorlog, Werkkampen Diever A en B | Leave a comment

Canon van de gemiente Deever

Posted on 11 juli 2019

Volgens de Canon van Westenveld geeft de canon antwoord op de vraag: ‘Wat zijn de belangrijkste onderwerpen uit de geschiedenis van deze gemeente’. Het aantal onderwerpen in een canon is in principe niet begrensd.
In deze Canon van de gemiente Deever van de redactie van ut Deevers Archief zijn ook onderwerpen uit de Canon van Westenveld opgenomen.
In een volgende versis van deze Canon van de gemiente Deever zal deze worden uitgebreid en zullen de onderwerpen beetje bij beetje van een passende tekst worden voorzien.
De zeer gewaardeerde bezoeker van ut Deevers Archief wordt van harte uitgenodigd onderwerpen en inhoud aan te dragen voor de Canon van de gemiente Diever.

– Archeologische vindplaatsen
– Brink van Deever
– Esdorp Deever
– Hunnebed D52 op de Stienakkers an de Grönnegerweg bee Deever
– Kluften van Wapse
– Professor dr. Albert Egges van Giffen
– Kerk aan de brink van Deever
– Kunst in de gemeente Deever
– Bisschoppelijke hof bij Kalteren
– De Baarg van Wittelte
– Deeverder dingspil
– Boermarken in de gemiente Deever
– Ruilverkaveling in de gemiente Deever
– Reformatie in de gemiente Deever
– Afscheiding in de gemiente Deever
– Schultehuis van Deever
– Amsterdamse veencompagnie
– Drentse Hoofdvaart
– De weg langs de Vaart
– Saksische boerderij
– Stichting Maatschappij van Weldadigheid
– Molens van Deever
– Molen van Wapse
– Gemeentehuizen in Deever
– Medische zorg
– Scholen in de gemiente Deever
– Foto’s van Engelke Jan Boneschanser
– Zuivelfabrieken in de gemiente Deever
– Ontginning van woeste gronden
– mr. Albertus Christiaan van Daalen
– Landgoed Berkenheuvel
– Johannes Fransiscus de Ruiter de Wildt
– Lodewijk Guillaume Verwer
– Zorgvliet
– Rijkswerkkampen Diever A en Diever B
– Joden in de gemiente Deever
– Tweede Wereldoorlog
– Onderduikershol
– Sporen van de Tweede Wereldoorlog
– Openluchtspel
– Kalkovens an de Deeverbrogge
– De Deeverse bos
– Veldnamen

Posted in Albert Egges van Giffen, Canon van de gemiente Deever, de Olde Willem, Eup’mlogtspel, Gemiente Deever, Hunnebedde D52, Landgoed Berkenheuvel, Skultehuus, Werkkampen Diever A en B | Leave a comment