De redactie van ut Deevers Archief toont hier enige teksten uit oude boeken, waarin oude schrijfwijzen van Wittelte voorkomen, alsmede enige tekst en uitleg over deze streek in de gemiente Deever.
Hugo van Rijn schrijft in 1724 in zijn boek ‘Oudheden en gestichten van Groningen en Groningerland, mitsgaders van het Land van Drent’ het volgende over Wittelte.
Withelte, In een perkamenten brief der Utrechtsche kerke Withalte genaamd / is eene plaats in ’t Graafschap van Drent; die de voornoemde keizer Hendrik III uyt de goederen van Ulfo en van deszelfs broeder / geschonken heeft aan den Bisschop Bernulphus. Het behoudt tegenwoordig noch den naam van Witholte; en is gelegen tusschen Wapsterveen en Dwingelo; 4000 schreeden van Steenwijk
Afbeelding 1
François Halma schreef in 1725 in het tweede deel van zijn boek ‘Tooneel der Vereenigde Nederlanden en onderhorige landschappen’ het volgende over Wittelte.
Witthelte, is eene plaats, die Keyzer Hendrik de III uyt de goederen van eenen Uffo of Ulfo, en deszelfs broeders in het Graafschap Drenthe, aan Bisschop Bernulphus van Utrecht vereerde. De naam leeft nogh in Witholte, een geringe buurt, in het Diverder Dingspil tusschen de dorpen Dwingelo en Wapsterveen gelegen. In het Utrechtse Parkementeboek staat Withalte boven Steenwyk, waar van het negen mijlen afgelegen is. Pikart getuygt dat voorgemelde Uffo en zijne broeders in het jaar van 1040 in het lantschap Drenthe zouden gewoont hebben, en van de oudste Edelen dezes lands waren, afkomstigh van de Dronthers, die dit landt bevolkt hebben, waar onder dit Withelte, nevens Uffelte, Pele, Lintherunge en Euven gehoorden, en nogh in weezen zyn. Ook wil het oude en overgebleven Erfgeruchte, dat het weghschenken hunner bezittinge door keyzer Hendrik gegrondt was op hunne dagelyksche dwinglandye en geweldt tegens in, en uytlanders.
Afbeelding 2
Abraham Jacob van der Aa schreef in 1849 in deel 12 van zijn boek ‘Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden’ het volgende over Wittelte.
Wittelthe, Wittelte, Withelte of Witholte en in het perkamentboek van het bisdom Utrecht, Withalte, gehucht in Dieverderdingspil, provincie Drenthe, arr. en 5 uren zuidwestelijk van Assen, kant. en 4 uren noordoostelijk van Meppel, gem. en ½ uur zuidelijk van Diever; met 20 huizen en 15 inwoners.
Men heeft hier eene winter-bijschool, die gemiddeld door 15 leerlingen beozcht wordt.
Keizer Hendrik III schonk deze plaats, uit de goederen van Ulfo en van zijnen broeder, aan Bernulphus, den twintigsten Bisschop van Utrecht.
Afbeelding 3
De geograaf en geschiedkundige Pieter Harmen Witkamp schreef in 1877 in zijn ‘Aardrijkskundig woordenboek van Nederland’ het volgende over Wittelte.
Wittelte, buurtschap in de Drenthsche gemeente Diever, in 1811 met 80, in 1840 met 115, in 1870 met 163 inwoners. De plaats is oud en wordt reeds in eene oorkonde van Keizer Hendrik III van den jare 1040 als Witthelte vermeld.
Vijftien minuten ten noordwesten van deze buurtschap ligt in de heide eene overoude schans, nagenoeg rond van vorm, houdende 15 meter in middellijn.
Afbeelding 4
