De redactie van ut Deevers Archief toont bijzonder graag afbeeldingen van oude zwart-wit ansichtkaarten van onderwerpen uit de gemiente Deever aan de zeer gewaardeerde bezoekers van ut Deevers Archief. Op de hier afgebeelde zwart-wit ansichtkaart is het café De Veemarkt van Berend Slagter en Femmigje Mulder an de Kruusstroate in Deever te zien. Op de achtergrond is het marktterrein te zien. Het gebouw bestaat nog steeds. Zie afbeelding 3.
In 1941 stuurden mevrouw Alie Overheul-Christen en haar dochter Jo (Jopie) Verheul de hier afgebeelde zwart-wit ansichtkaart (afbeelding 1) naar de familie J. Oosthof, van Swindenstraat 69 in Schiedam. De familie Overheul vermeldde als adres Jacob Bijker, Groningerweg 4, Diever (Dr.) (afbeelding 2).
De redactie is het bestuur van de Historische Vereniging Vroegere Gemeente Diever bijzonder erkentelijk voor het geven van toestemming voor het overnemen van het artikel ‘Oorlogsgasten’, dat is gepubliceerd in nummer 03/2 (juni 2003) van het papieren blad Opraekelen. Wijlen Lambert Brugging is de schrijver van het artikel ‘Oorlogsgasten’.
Oorlogsgasten
In Opraekelen 02/1 wordt in het artikel ‘Verslag van gesprekken met enkele Dieversen’ over de acties van de Franse parachutisten tijdens de laatste dagen van de Tweede Wereldoorlog op bladzijde 37 melding gemaakt van een in Diever verblijvende familie Overheul. De familie woonde gedurende een groot gedeelte van de oorlog in een deel van de woning van schilder Aaldert Kannegieter aan de Hoofdstraat. Hoewel mijn ouderlijk huis tegenover de woning van Aaldert Kannegieter stond, is het me nooit duidelijk geworden wat voor mensen dit waren en hoe ze hier terecht kwamen. Het leek me de moeite waard dit uit te zoeken. Via de gezusters Van Gijssel, die destijds in het Armenwerkhuis aan de Groningerweg woonden, kwam ik al snel op het spoor van de familie Overheul, met name op dat van dochter Jo (Jopie). Ik heb een gesprek met haar gehad en ik heb het volgende genoteerd, omdat ik vermoed, dat meer Dieversen of oud-Dieversen in de familie zijn geïnteresseerd.
Verblijf in Diever
Zoals uit het boven genoemd artikel in Opraekelen blijkt was het echtpaar Gerrit Overheul en Alie Christen en hun dochter Jo (Jopie) tijdens het begin van de oorlog woonachtig in Schiedam. De familie maakte op 14 mei 1940 de hevige Duitse bombardementen op Rotterdam en Schiedam mee. Tijdens deze bombardementen heeft het gezin in een kelder van een tante gebivakkeerd. Hun huis, dat dicht bij de spoorlijn lag, werd door Duitse voltreffers geraakt. Dit huis is na de oorlog niet weer herbouwd, omdat het stratenpatroon in de betreffende buurt werd gewijzigd.
Gerrit Overheul zat in de werkverschaffing en werkte bij de Vledder A. Hij was gehuisvest in rijkswerkkamp Diever A, dat in de Oude Willem bij Hoeve aan den Weg lag.
In Rotterdam en omgeving werd het leven in de oorlog al snel beroerder. De familie besloot in het najaar van 1940 naar Drenthe te gaan, omdat Gerrit Overheul daar vanwege z’n werk bekend was. Gerrit Overheul werd echter door de Duitsers gedwongen in Duitsland te gaan werken.
Zijn vrouw Alie Christen en hun dochter Jo, respectievelijk geboren in 1911 en 1933, kwamen terecht in Diever, waar Gerrit Overheul had gewerkt. Ze moesten zich melden bij Albert Keizer, die aan het begin van het Kasteel woonde. Albert Keizer was beheerder van de kantine van rijkswerkkamp Diever A, toen Gerrit Overheul in Diever werkte. Albert Keizer heeft uit dien hoofde bemiddeld bij het vinden van woonruimte. Nadat Alie Overheul-Christen en haar dochter Jo bij het gezin van Albert Keizer waren aangekomen en wat gedronken hadden, bracht hij hen naar het gastgezin, te weten het echtpaar Jacob
Bijker en Giene Oost, wonende aan de Groningerweg bij het Armenwerkhuis.
.Alie Overheul-Christen en haar dochter Jo konden bij de familie Bijker geen eigen woonruimte betrekken, maar werden in het gezin opgenomen. Bij de familie Bijkers sliepen ze voor het eerst in een bedstee. Hieraan moesten ze wel wennen. Ze hebben tot in 1941 bij de familie Bijker gewoond. Door gezinsuitbreiding bij de familie Bijker werd de woon- en leefruimte daar te klein. Jo en haar moeder moesten toen naar een andere woonruimte omzien. Die werd gevonden bij de familie Aaldert Kannegieter aan de Hoofdstraat. Ze konden hier de voorkamer huren met gezamenlijk gebruik van keuken en toilet. Ook hier moesten ze in een bedstee slapen.
Schoolbezoek van Jo Overheul
In Diever bezocht Jo de openbare lagere school aan de Hoofdstraat. Hoewel ze in Schiedam in de tweede klas zat, werd ze in Diever teruggeplaatst naar de eerste klas. Dit vanwege het feit, dat het schooljaar in Diever niet parallel liep aan het schooljaar in Schiedam.
Soms moest ze vanaf de Groningerweg tot aan haar midden door de sneeuw baggeren om bij de school te komen. Ze zat onder meer bij Annigje, dochter van het echtpaar Harko Vierhoven en Annigje Bijker in de klas. Tussen de middag at ze bij de familie Vierhoven haar boterhammen op, toen ze met haar moeder bij de familie Bijker aan de Groningerweg woonde.
Voor het vak handwerken moest Jo soms spullen van huis meenemen. Dat waren vaak spullen, die haar moeder niet bezat, vanwege het feit dat ze bijna zonder bezittingen naar Diever waren gekomen. Jo kwam dan met lege handen op school. Dit stond de juffrouw uiteraard niet aan. Daarom moest zij vaak, in de tijd dat de andere meisjes de handwerkles volgden, strafregels schrijven: “Luiheid is des duivels oorkussen”. Na de oorlog en na haar lagere schooltijd heeft Jo eerst de ULO-school (redactie: ULO = Uitgebreid Lager Onderwijs) in Meppel bezocht. Ze zat daar onder meer met Niesje Barelds uit Wittelte in de klas. Toen in Diever de ULO-school werd geopend, is ze daar naar toe gegaan. Ze werd in de tweede klas geplaatst. In deze klas zaten toen zeven kinderen. In het begin werd les gegeven in de oude openbare lagere school aan de Hoofdstraat.
Werkzaamheden van Alie Overheul-Christen
De moeder van Jo hield veel van breien. Ze heeft ook voor inwoners van Diever gebreid. Moeder Overheul weet nog te vertellen, dat ze een paar nieuwe herensokken kocht, deze aftrok en er vervolgens twee paar kindersokken van breide. Zo kon ze geld besparen. Ze heeft als huishoudster bij Klaas Daleman gewerkt, toen zijn vrouw ziek was. Klaas Daleman is één van de mannen, die de Duitsers vlak voor de bevrijding van Diever hebben vermoord op het marktterrein. Voorts heeft ze gewerkt in het zwembad Dieverzand aan de Bosweg.
Werken in Duitsland
Soms kreeg de in Duitsland verblijvende Gerrit Overheul een paar dagen verlof om zijn vrouw Alie en dochter Jo in Nederland te bezoeken. Het gezin trof elkaar dan niet in Diever, maar bij familie in Schiedam. Dit was voor Gerrit Overheul aantrekkelijker, vanwege de betere treinverbindingen met Duitsland. In de loop van de oorlog eisten de Duitsers van verlofgangers, dat zij de Hitlergroet brachten vóór hun vertrek naar Nederland. Dit vertikte hij, zodat aan het gereis naar Nederland een eind kwam.
Na de oorlog
Het gelukte Gerrit Overheul vrij direct na het einde van de oorlog uit Duitsland weg te komen. Toen hij in Diever aankwam, durfde hij niet direct naar zijn gezin te gaan. Hij wilde zijn vrouw, die ziek was, niet laten schrikken. Bij de woning van Roelof Fransen verzocht hij een inwoner van Diever zijn gezin te waarschuwen. Jo is vervolgens haar vader tegemoet gelopen.
Het gezin heeft na de hereniging nog een paar maanden in het huis van Aaldert Kannegieter gewoond. Op een gegeven moment konden ze huisvesting krijgen aan de Bosweg, in het huis waar tot dan Thijs Barelds met zijn gezin had gewoond. Dit heeft tot 1948 geduurd. Het gezin was genoodzaakt te vertrekken, omdat Gerrit Overheul geen vast werk in Diever en omgeving kon vinden. Zij gingen terug naar Schiedam.
Het Noorden bleef trekken
Jo Overheul is in 1965 in Schiedam getrouwd met Gijsbertus Boer. Het echtpaar ging wonen in Vlaardingen, de woonplaats van Gijsbertus. Hier hebben ze tot 1980 gewoond. Vanuit Vlaardingen is Jo met haar gezin verschillende keren in Diever op vakantie geweest. Op een gegeven moment kochten ze een tweede woning in Bant. Van daaruit hebben ze ook vaak Diever bezocht. Uit eindelijk kwam het gezin, evenals de moeder van Jo, in Heerenveen terecht. Alie Overheul-Christen woont daar in een service-flat. Zo nu en dan hebben ze nog contact met Bertus Bijker, de zoon van Jacob Bijker en Giene Oost.
Gijsbertus Boer, de echtgenoot van Jo Overheul, heeft niet van het leven in Heerenveen mogen genieten. Het gezin was nog maar net gearriveerd of hij kwam te overlijden. Ik kreeg bij het gesprek het gevoel, dat Jo daarna goed is opgevangen door de oud-Dieverse en ook in Heerenveen wonende Teuna van Gijssel.
Aantekeningen van de redactie van ut Deevers Archief
Lambert Brugging schrijft aan het begin van het artikel:
In Opraekelen 02/1 wordt in het artikel ‘Verslag van gesprekken met enkele Dieversen’ over de acties van de Franse parachutisten tijdens de laatste dagen van de Tweede Wereldoorlog op bladzijde 37 melding gemaakt van een in Diever verblijvende familie Overheul.
De tekst in Opraekelen 02/1 luidt als volgt:
De familie Bijker vond onderdak bij (schoon)moeder Lammigje Oost-Wanningen aan de Dwarsdrift. Geertje en Hillie van Gijssel en Karel Kragt hebben bij de familie Overheul geslapen. Deze familie (vrouw en dochter) kwam uit Schiedam en verbleef tijdens een groot gedeelte van de oorlog in een kamer, die gehuurd was van schilder Aaldert Kannegieter, aan de Hoofdstraat. De rest van de familie Van Gijssel en de bewoners van het Armenwerkhuis hebben de nacht op het Kasteel door gebracht, verdeeld over drie gezinnen. De onderduikers van het Armenwerkhuis zijn het bos in gevlucht.
Aantekeningen van de redactie van ut Deevers Archief
Jacob Bijker is geboren op 20 maart 1900. Hij is overleden op 2 september 1965. Hij trouwde met Helperdina Oost. Zij is geboren op 30 april 1914. Zij is overleden op 13 november 1984. Beiden zijn begraven in de Baargakkers an de Grönnegerweg bee Deever.
Albert Keizer is geboren op 14 augustus 1883. Hij is overleden op 30 december 1979. Hij trouwde met Jantje Warring. Zij is geboren op 12 november 1888. Zij is overleden op 30 november 1972. Beiden zijn begraven in de Baargakkers an de Grönnegerweg bee Deever.
Klaas Daleman is geboren op 22 mei 1906. Hij is op 10 april 1945 door een Duitser vermoord op het marktterrein aan het begin van de Bosweg in Deever. Hij trouwde met Jacoba Fledderus. Zij is geboren op 18 maart 1904. Zij is overleden op 18 september 1990. Beiden zijn begraven in de Baargakkers an de Grönnegerweg bee Deever.
Afbeelding 1
Afbeelding 2 – Adreskant van de hier afgebeelde zwart-wit ansichtkaart (afbeelding 1)
Afbeelding 3 – © Ut Deevers Archief – vrijdag 29 november 2024 – Alle rechten voorbehouden.
Afbeelding 4 – © Ut Deevers Archief – zondag 18 december 2022 – Alle rechten voorbehouden.
De familie Aaldert Kannegieter woonde in het huis met de witte zijmuur.
